คำบาลีและสันสกฤตที่ไทยนำมาใช้

7 มี.ค. 2567

Teacher Guru

 คอมเมนต์

คำภาษาบาลีและสันสกฤตที่มีใช้ในภาษาไทย ที่ภาษาไทยนำมาใช้

ว่าด้วยเรื่องภาษาต่างประเทศที่มีอิทธิพลกับภาษาไทย และที่นำมาประยุดต์ใช้กับภาษาไทยมากที่สุด นั่นคือ ภาษาบาลีและภาษาสันสกฤต คำยืมในภาษาไทยที่ยืมมาจากทั้งสองภาษานี้ เป็นคำที่มีใช้ในชีวิตประจำวันเป็นจำนวนมากทั้งภาษาพูดและภาษาเขียน โดยที่ภาษาบาลีนั้นเข้ามาทางศาสนาพุทธ ส่วนภาษาสันสกฤตเข้ามาทางศาสนาพราหมณ์และวรรณคดีเรื่องมหาภารตะและรามายณะ (รามเกียรติ์นั่นเอง)

ลักษณะคำไทยที่มาจากภาษาบาลีและสันสกฤต มีหลักสังเกตดังนี้

มักเป็นคำหลายพยางค์ เช่น กษัตริย์ พฤกษา ศาสนา อุทยาน ทัศนะ เป็นต้น
ตัวสะกดมักไม่ตรงตามมาตรา เช่น เทวัญ เนตร อากาศ พิเศษ อาหาร เป็นต้น
นิยมมีตัวการันต์ เช่น กาญจน์ เกณฑ์ มนุษย์ สัมภาษณ์ อาทิตย์ เป็นต้น
ประสมด้วยพยัญชนะ ฆ ฌ ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ภ ศ ษ ฤ ฤๅ เช่น
พยัคฆ์ อัชฌาสัย กฎ ปรากฏ สัณฐาน ครุฑ วัฒนา เณร โลภ ศึกษา บุรุษ ฤทัย เป็นต้น
ยกเว้น ฆ่า เฆี่ยน ฆ้อง ศอก ศึก เศิก เศร้า ทั้งหมดนี้เป็นคำไทยแท้

คำยืมที่มาจากภาษาบาลี

ภาษาบาลี เป็นภาษาตระกูลเดียวกับภาษาสันสกฤต คือ ภาษาตระกูลวิภัตติปัจจัย จึงมีลักษณะคล้ายคลึงกันมาก ข้อสังเกตและตัวอย่างคำภาษาบาลี นิยมใช้ ฬ เช่น กีฬา จุฬา ครุฬ นาฬิกา วิฬาร์ อาสาฬห เป็นต้น ประสมด้วยสระ อะ อิ อุ แทน ฤ ในภาษาสันสกฤต เช่น อิทธิ อิสิ

นิยมใช้พยัญชนะ 2 ตัวซ้อนกัน กิตติ นิพพาน ปัจจัย ปัญญา บุคคล บัลลังก์ ภัตตา มัจจุราช เมตตา วิญญาณ สัญญาณ อัคคี อนิจจา

แบ่งพยัญชนะเป็นวรรคตามฐานที่เกิดและมีหลักตัวสะกดตัวตามที่แน่นอน ดังนี้

พยัญชนะวรรคของภาษาบาลี

หลักตัวสะกดตัวตามภาษาบาลี

1. คำบาลี เมื่อมีตัวสะกดต้องมีตัวตาม
2. พยัญชนะที่เป็นตัวสะกดได้ คือ พยัญชนะแถวที่ 1, 3, 5
3. พยัญชนะแถวที่ 1 สะกด พยัญชนะแถวที่ 1, 2 ในวรรคเดียวกันตาม เช่น สักกะ ทุกข์ สัจจะ มัจฉา อิตถี หัตถ์ บุปผา เป็นต้น
4. พยัญชนะแถวที่ 3 สะกด พยัญชนะแถวที่ 3, 4 ในวรรคเดียวกันเป็นตัวตาม เช่น พยัคฆ์ พุทธ อัคคี อัชฌาสัย อวิชชา เป็นต้น
5. พยัญชนะแถวที่ 5 สะกด พยัญชนะทุกตัวในวรรคเดียวกันตามได้ เช่น สังข์ องค์ สงฆ์ สัญชาติ สัณฐาน สันดาป สันธาน สัมผัส สัมพันธ์ คัมภีร์ อัมพร เป็นต้น
6. พยัญชนะเศษวรรค เป็นตัวสะกดได้บางตัว เช่น อัยกา มัลลิกา วิรุฬห์ ชิวหา เป็นต้น

ตัวอย่างคำภาษาบาลี

กบี่ กามเทพ กิตติ กิตติ กิริยา กิเลส กีฬา กีฬา กุณโฑ ขณะ เขต เขฬะ คิมหันต์ จตุบท จิต จุติ จุฬา เจดีย์ โจร ฉิมพลี ญาติ ดารา ดิถี ดุริยะ เดชะ ทัพพี ทิฐิ ธนิต นาท นาฬิกา นิพพาน นิลุบล บัลลังก์ บาท บุคคล บุปผา โบกขรณี ปกติ ปฏิทิน ปฏิบัติ ปฐพี ปฐม ปัจจัย ปัญญา ปัญหา ผรุส พยัคฆ์ พรหม โพชฌงค์ ภริยา ภัตตา ภิกขุ ภุมวาร มหันต์ มเหสี มัจจุราช มัจฉา มัชฌิม มัสสุ มิจฉา มุสา เมตตา รัตนา โลหิต วัตถุ วิชา วิญญาณ วิตถาร วิตถาร วิริยะ วิสุทธิ์ วุฒิ สงกา สงกา สงฆ์ สติ สมโภช สรทะ สังข์ สัจจะ สัญญาณ สันติ สิริ สูญ เสมหะ โสมนัส อนิจจา อัคคี อัจฉรา อัชฌาสัย อายุ อาสาฬห อิฏฐ อิทธิ อุบล โอกาส โอรส โอวาท

คำที่ใช้กันอยู่ในภาษาไทยของเราตอนนี้ บางส่วนเป็นคำไทยแท้ แต่บางส่วนก็เป็นคำไทยที่หยิบยืมมาจากภาษาอื่น และที่เห็นกันบ่อย ๆ คือมาจากภาษาบาลีและสันสกฤต แต่จะมีคำไหนบ้างหล่ะมาดูกันเลย