ภาษาอีสาน

ภาษาอีสาน หมวด ก (หน้าที่ 5)

  1. เก่าเหิง
    หมายถึง ของเก่านมนาน
  2. เก่เด่
    หมายถึง ชี้ตรง, อาการอื่น ๆ ที่มีลักษณะแข็งและตรง แก่แด่ (ใช้สำหรับสิ่งที่มีอาการคล้ายกัน แต่มีขนาดเล็ก) ก็เรียก
  3. เก้กเซก
    หมายถึง ลักษณะใบหน้าที่บางและผอมแก้มตอบ
  4. แก ๆ ฮ้อง
    หมายถึง เสียงนกร้อง
  5. แกง
    หมายถึง ชื่ออาหารมีน้ำจำพวกหนึ่ง มีหลายชนิด ชนิดที่มีน้ำพอดี เรียก แกงธรรมดา แกงผสมหลายอย่างเรียก แกงซั้ว แกงสงฆ์ แกงชนิดมีน้ำน้อย เรียก แกงอ่อม อย่างว่า คันซิเอาะอ่อมจ้ำอย่าได้ใส่น้ำหลาย มันชิใสแจงแลงบ่เป็นตาจ้ำ (ย่า)
  6. แกง (นก)
    หมายถึง นกเงือก ชื่อนกชนิดหนึ่ง จำพวกนกกดและนกกะโดก เรียก นกแกง อย่างว่า นกกดแลนกแกง ชุมแซงแลคอก่าน ห่านฟ้าแลตะหลุม (เวส) ฝูงนั้นแกงกดเอี้ยงอำพาโพนโดก เปล้าป่าวไม้ลอลั้วบ่างบน (สังข์)
  7. แกงขม
    หมายถึง สะเดาดิน ชื่อพืชชนิดหนึ่ง เกิดตามที่ชื้นแฉะ เช่น ตามปากบ่อ และทุ่งนา ใช้กินเป็นอาหารและเป็นยาแก้และป้องกันไข้ได้ เรียก ผักแกงขม ผักแกนขม ผักดางขม ก็ว่า
  8. แกงซั้ว
    หมายถึง แกงธรรมดา
  9. แกงเจาะ
    หมายถึง แกงใส่น้ำนิดๆ
  10. แกงแซง
    หมายถึง โลด ชื่อพรรณไม้จำพวกหนึ่งมีสองชนิด คือแกงแซงขาว แกงแซงแดง
  11. แกน
    หมายถึง ไหว,ทำได้
  12. แกน
    หมายถึง แข็ง
  13. แกมกัน
    หมายถึง ปน,ปนกัน,ด้วยกัน
  14. แก่
    หมายถึง การดึง,ลากหรือเคลื่อนย้ายสิ่งของ
  15. แก่น (คุ้นเคย)
    หมายถึง อยู่เป็นที่,อยู่อย่างปักหลักปักฐาน,อยู่ติดบ้าน,คุ้นเคย
  16. แก่น (แกน)
    หมายถึง แกน กลางของต้นไม้,เก่ง ดื้อ ฉลาดแกมโกง
  17. แก่น (แข็ง)
    หมายถึง แข็ง,แน่น
  18. แก่นเมือง
    หมายถึง เจ้าเมือง เจ้าเมืองเรียก แก่นเมือง อย่างว่า เจ้าเมืองดีบ่เห็นแก่เงินแสนไถ้ เจ้าเมืองดีเห็นแก่ไพร่แสนเมือง (ภาษิต).
  19. แก่แด่
    หมายถึง ชี้ตรง, อาการอื่น ๆ ที่มีลักษณะแข็งและตรง โดยมักใช้ขยาย เพื่อบ่งบอกว่าสิ่งนั้นเป็นสิ่งที่มีขนาดเล็ก เก่เด่ (ใช้สำหรับสิ่งที่มีอาการคล้ายกัน) ก็เรียก
  20. แก้ง
    หมายถึง เช็ด
  21. โกกโซก
    หมายถึง คนที่มีร่างกายเศร้าหมองเรียก หม่นโกกโซก.
  22. โกน
    หมายถึง โพรงไม้
  23. โกนทาดทาด
    หมายถึง ลักษณะของการนอนกรนเสียงดังมาก
  24. โกบ,โอบ
    หมายถึง การจับหรือถือสิ่งของโดยใช้สองมือ, จับ, ถือ, กำ
  25. โก่งโด่ง
    หมายถึง ลักษณะชี้ขึ้นข้างบน
  26. โก่โด่
    หมายถึง ลักษณะของสิ่งของที่ยาวยื่นออกมา
  27. โก้
    หมายถึง งดงาม ,เท่ห์ ,ดี ,ถูกใจ
  28. โก้กโซก
    หมายถึง เศร้า, หมอง, หน้าตาหม่นหมอง
  29. โก้กโวก
    หมายถึง ผอม, ซูบผอม มักจะใช้เป็นคำขยาย ซึ่งจะหมายถึงผอมมาก ๆ
  30. ไก
    หมายถึง ที่สำหรับเหนี่ยวเรียก ไก เหนี่ยวให้ปืนลั่น เรียก ไกปืน เหนี่ยวให้หน้าเก้งลั่น เรียก ไกหน้าเก้ง เหนี่ยวให้หน้าจ้างลั่น เรียก ไกหน้าจ้าง.
  31. ไกล
    หมายถึง ห่าง, ไม่ใกล้, ยาว อยู่ห่างกันเรียก ไกลกัน อย่างว่า หมากส้มนับมื้อไกลเกลือ หัวเฮือนับมื้อไกลฝั่ง ดอกสะมั่งนับมื้อไกลจากต้น ดมแล้วกลิ่นบ่หอม (กลอน) นับมื้อไกลกันแล้วหัวอินทร์เสด็จจาก หน้าผากไกลกระด้นคราวมื้อกูกบ่เห็น (หน้าผาก).
  32. ไกลาส
    หมายถึง ชื่อภูเขาลูกหนึ่งในเทือกเขาหิมาลัย เชื่อว่าเป็นที่สถิตของพระอิศวรในศาสนาพราหมณ์ เรียก เขาไกลาส ไกรลาส ก็ว่า. อีกความหมายหนึ่ง คือ ชื่อสีชนิดหนึ่ง ขาวเหมือนสีเงินยวง.
  33. ไกว
    หมายถึง แกว่ง อย่างว่า ฟังยินลมล่วงต้องไกวกิ่งสาขา พุ้นเยอ สุรภาเบยบ่ายสีแสงส้วย ยุติบั้นสุมณฑาทังไพร่ ไปชมสวนดอกไม้ยอไว้ที่ควร ก่อนแล้ว (สังข์) ดอกหนึ่งสาวบ่าวค้านสงสัยต้นบ่สูงพอไคแค่หน้า ดวงหนึ่งเมื่อลมไหวฮสฮ่วง ลุกทั่วดินแดนฟ้าท่วยไท้ถือวี (ฮุ่ง).
  34. ไกวัล
    หมายถึง ทั้งมวล, ทั่วไป อย่างว่า ข้าขอวันทาน้อมไกวัลคุณขอบ (มาตา).
  35. ไกว่
    หมายถึง ไขว้ นอนขาขัดกันเรียก นอนไขว่ห้าง เอาไม้สองอันไขว้กัน เรียก ไม้กากบาทไกว่กัน อย่างว่า สังขราชฮู้ฮักพี่เฮวแฮง ไกลกระจัดไกว่ตีนตำต้อง เป็นแสงล้ำลางไฟฟองเดช สังขราชกล้ากลายสู่บ่ถอย (สังข์).
  36. ไกว่หล่อ
    หมายถึง ขุดดินใต้ชายคาให้เป็นร่องเพื่อกันน้ำที่ตกจากชายคาไม่ให้ไหลเข้าไปใต้ถุนเรือน เรียก ไกว่หล่อ ดินที่ขุดดั้นเป็นคูเรียก ป้องหล่อ.
  37. ไกสร
    หมายถึง ชื่อนางในวรรณคดีอีสานเรื่องสุริย์วงศ์ ชื่อ นางไกสร เกสรก็ว่า.
  38. ไกสร (สิงโต)
    หมายถึง สิงโต สิงโตเรียก ไกสร อย่างว่า แม้นว่าสัพพะสิ่งช้างเดียระดาษแสนสัตว์ ไกสรสีห์ซู่คณาเนืองเฝ้า เสือสางเหม้นเหมือยหมีหมาป่าก็มา ลิงวอนเต้นโตนค้างค่างชะนี ฯ เห็นทังนิโครธไม้พันพุ่งไพรขวาง เห็นทังคูหาแก้วไกสรแสนส่ำ เฮืองฮุ่งเข้มไขพ้นพุ่งโพยม (สังข์).
  39. ไกสร (เกสร)
    หมายถึง ผงละเอียดของดอกไม้เรียก ไกสร เกสร ก็ว่า เช่นไกสรดอกเกด.
  40. ไก่
    หมายถึง สัตว์จำพวกมีปีก มีหลายชนิด เช่น ไก่ที่มีฤทธิ์เดช สามารถสู้รบตบตีได้ชัยชนะไม่มีแพ้ เรียก ไก่แก้ว ไก่ที่มีขนหางงอนลง มีขนไม่ดก คนชอบเอาไปเลี้ยงผีปูผีตาผีตาแฮก เรียก ไก่กุ้ม ไก่ป่า เรียก ไก่ขัว ไก่ที่มีเหนียงหย่อนลงเหมือนงวงช้าง เรียก ไก่งวง .
  41. ไก่นา
    หมายถึง ชื่อนกชนิดหนึ่ง หากินข้าวเปลือกและอาหารตามท้องนา เรียก นกไก่นา.
  42. ไก่ผู่โอก
    หมายถึง ไก่ตัวผู้ตัวโตเต็มวัย,ไก่โต้ง,
  43. ไก่เขือก
    หมายถึง ไก่หัวหน้าฝูง ไก่ตัวที่บอกเวลาขัน เช่น จะขันกก ขันกลาง ขันฮวย ไก่ตัวนี้จะบอก เรียก ไก่เขือก อย่างว่า ไก่เขือกชั้นชมแขกขันเนือง พอดีสูรย์พุ่งมาเมิลแจ้งเมื่อนั้นบาบุญเจ้าศิลป์ชัยมานอก น้ำดอกไม้พรมล้างอาบองค์ (สังข์).
  44. ไก้
    หมายถึง กระจง ชื่อสัตว์ป่าชนิดหนึ่ง ที่เขามีหงอน เรียก ไก้ เขาของไก้รูปร่างคล้ายมะพริกสุก เขานี้ป้องกันภัยอันตรายได้ ไก้ตัวใดถ้าเขายังมีอยู่จะแคล้วคลาดจากศัตรูทั้งมวล อย่างว่า มอมเยืองไก้หนูซิงกระแตต่าย กะเล็นฮอกจ้อนเหนอ้มห่านหอน (สังข์).

 ความคิดเห็นในหัวข้อ "ภาษาอีสาน หมวด ก (หน้าที่ 5)"