สมาส
หมายถึง [สะหฺมาด] น. การเอาศัพท์ตั้งแต่ ๒ ศัพท์ขึ้นไปมาต่อกันเป็นศัพท์เดียวตามหลักที่ได้มาจากไวยากรณ์บาลีและสันสกฤต เช่น สุนทร + พจน์ เป็น สุนทรพจน์ รัฐ + ศาสตร์ เป็น รัฐศาสตร์ อุดม + การณ์ เป็น อุดมการณ์. (ป., ส.).
สมิง
หมายถึง [สะหฺมิง] น. เสือที่เชื่อว่าเดิมเป็นคนที่มีวิชาอาคมแก่กล้าแล้วต่อมาสามารถจำแลงร่างเป็นเสือได้ หรือเสือที่กินคนมาก ๆ เข้า เชื่อกันว่าวิญญาณคนตายเข้าสิง ต่อมาสามารถจำแลงร่างเป็นคนได้ เรียกว่า เสือสมิง; ตำแหน่งขุนนางผู้ใหญ่ฝ่ายมอญ. (ต. สมิง ว่า พระเจ้าแผ่นดิน, เจ้าเมือง, ผู้ปกครอง).
สมิงทอง
หมายถึง น. ชื่อเพลงไทยทำนองหนึ่ง.
สมิงพราย
หมายถึง น. เจ้าผี.
สมิงมิ่งชาย
หมายถึง น. ชายชาติทหาร, ยอดชาย.
สมิต
หมายถึง ดู สมิทธ์, สมิทธิ.
สมิต
หมายถึง [สะมิด] ก. ยิ้ม, เบิกบาน. (ส.; ป. สิต).
สมิต
หมายถึง [สะมิด] ก. ประสม, รวบรวม. (ป.).
สมิต
หมายถึง [สะมิด] น. กิ่งแห้งของต้นไม้บางชนิด เช่นต้นโพใช้เป็นเชื้อไฟในพิธีโหมกูณฑ์. (ส.); ใบไม้ ๓ ชนิด คือ ใบมะม่วง ใบทอง และใบตะขบ ที่ถวายพระเจ้าแผ่นดินในพิธีอภิเษก เช่นราชาภิเษก.
สมิติ
หมายถึง [สะ-] น. ที่ประชุม. (ป., ส.).
สมิทธ์,สมิทธิ
หมายถึง [สะมิด, สะมิดทิ] ว. สำเร็จพร้อม, สมบูรณ์, สัมฤทธิ์, เขียนว่า สมิต ก็มี. (ป.).
สมี
หมายถึง [สะหฺมี] น. คำเรียกพระภิกษุผู้ต้องอธิกรณ์ขั้นปาราชิก; (โบ) คำใช้เรียกพระภิกษุ.
สมี
หมายถึง [สะหฺมี] น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Sesbania sesban (L.) Merr. ในวงศ์ Leguminosae ดอกสีเหลืองมีประสีนํ้าตาล ใบคล้ายใบโสนใช้ทำยาและใช้ในพิธีพลีกูณฑ์. (ส. ศมี).
สมีปะ
หมายถึง [สะมี-] (แบบ) ว. ใกล้ เช่น สมีปสร้อยสระศรี. (สมุทรโฆษ). (ป.).
สมีระ
หมายถึง [สะมี-] น. ลม. (ป., ส. สมีรณ).
สมุก
หมายถึง [สะหฺมุก] น. ถ่านทำจากใบตองแห้งใบหญ้าคาเป็นต้นป่นให้เป็นผงประสมกับรักนํ้าเกลี้ยง สำหรับทารองพื้นบนสิ่งต่าง ๆ เช่นบานประตูหน้าต่างโบสถ์วิหารก่อนที่จะเขียนลายรดนํ้าปิดทอง.
สมุก
หมายถึง [สะหฺมุก] น. ภาชนะสานก้น ๔ มุม มีฝาสวมครอบ สำหรับใส่สิ่งของต่าง ๆ. (ป. สมุคฺค ว่า หีบ, ตะกร้า).
สมุจจัย
หมายถึง [สะหฺมุดไจ] น. การรวบรวม. (ป., ส.).
สมุจเฉท,สมุจเฉท-
หมายถึง [สะหฺมุดเฉด, -เฉดทะ-] น. การตัดขาด. (ป., ส.).
สมุจเฉทปหาน
หมายถึง [-ปะหาน] น. การละกิเลสได้ขาดอย่างพระอรหันต์.
สมุฏฐาน
หมายถึง [สะหฺมุดถาน] น. ที่เกิด, ที่ตั้ง, เหตุ, เช่น สมุฏฐานของโรค โรคนี้มีจิตเป็นสมุฏฐาน. (ป.).
สมุด
หมายถึง [สะหฺมุด] น. กระดาษที่ทำเป็นเล่ม มีหลายชนิดเรียกชื่อตามประโยชน์ใช้สอย เช่น สมุดวาดเขียน สมุดแผนที่ สมุดแบบฝึกหัดคัดลายมือ.
สมุดข่อย
หมายถึง น. สมุดไทย.
สมุดปูมเดินทาง
หมายถึง น. สมุดบันทึกรายการต่าง ๆ เกี่ยวกับการเดินเรือหรือการเดินอากาศ เช่น เดินทางจากไหนถึงไหน วันที่เดินทาง จำนวนชั่วโมง ฯลฯ.
สมุดรายงาน
หมายถึง น. สมุดบันทึกผลการเรียนและพัฒนาการด้านต่าง ๆ ของนักเรียน, เดิมเรียกว่า สมุดพก.
สมุดไทย
หมายถึง น. สมุดที่ทำด้วยกระดาษข่อยแผ่นยาว ๆ หน้าแคบ พับทางขวางทบกลับไปกลับมาคล้ายผ้าจีบ เป็นสมุดเล่มสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีทั้งชนิดกระดาษขาวและกระดาษดำ, สมุดข่อย ก็เรียก.
สมุตถาน
หมายถึง [สะหฺมุดถาน] น. สมุฏฐาน. (ส.; ป. สมุฏฺาน).
สมุทร
หมายถึง [สะหฺมุด] น. ดาวเนปจูน.
สมุทร,สมุทร,สมุทร-
หมายถึง [สะหฺมุด, สะหฺมุดทฺระ-] น. ทะเลลึก; เรียกทะเลขนาดใหญ่ ซึ่งมีแผ่นดินโอบล้อมเป็นตอน ๆ ว่า มหาสมุทร เช่น มหาสมุทรอินเดีย มหาสมุทรแปซิฟิก. (ส.; ป. สมุทฺท).
สมุทรศาสตร์
หมายถึง [สะหฺมุดทฺระ-] น. วิทยาศาสตร์สาขาหนึ่งที่ศึกษาเกี่ยวกับลักษณะสมบัติทางเคมีและฟิสิกส์ของนํ้าทะเล ชีววิทยาทะเล และปรากฏการณ์ต่าง ๆ ของทะเลและมหาสมุทร. (อ. oceanography).
สมุทรเสนา
หมายถึง [สะหฺมุดทฺระ-] (เลิก) น. เรียกลูกเสือพวกหนึ่งตามจังหวัดชายทะเลว่า ลูกเสือสมุทรเสนา.
สมุทรโคดม
หมายถึง [สะหฺมุดทฺระ-] น. ข้าวฟ่างสมุทรโคดม. (ดู ข้าวฟ่าง).
สมุทรโจร
หมายถึง [สะหฺมุดทฺระ-] น. โจรสลัด.
สมุทัย
หมายถึง [สะหฺมุไท, สะหฺมุดไท] น. ต้นเหตุ, ที่เกิด, ในคำว่า ทุกขสมุทัย หมายถึง ต้นเหตุหรือที่เกิดแห่งทุกข์. (ป., ส.).
สมุน
หมายถึง [สะหฺมุน] น. บริวาร, คนอยู่ในบังคับ, มักเรียกว่า ลูกสมุน.
สมุน
หมายถึง [สะหฺมุน] น. จาก คา หรือใบไม้ที่ใช้มุงหลบหลังคา.
สมุน
หมายถึง [สะหฺมุน] น. สวะหญ้าขนาดใหญ่ที่อยู่ชายฝั่ง.
สมุน
หมายถึง [สะหฺมุน] น. หมอทำพิธีเบิกไพรเพื่อป้องกันภัยในป่า.
สมุนไพร
หมายถึง [สะหฺมุนไพฺร] น. ผลิตผลธรรมชาติ ได้จาก พืช สัตว์ และแร่ธาตุ ที่ใช้เป็นยา หรือผสมกับสารอื่นตามตำรับยา เพื่อบำบัดโรค บำรุงร่างกาย หรือใช้เป็นยาพิษ เช่น กระเทียม นํ้าผึ้ง รากดิน (ไส้เดือน) เขากวางอ่อน กำมะถัน ยางน่อง โล่ติ๊น.
สมุลแว้ง
หมายถึง [สะหฺมุนละ-] น. ชื่อไม้ต้นชนิด Cinnamomum thailandica Kosterm. ในวงศ์ Lauraceae เปลือกมีกลิ่นหอมร้อน ใช้ทำยาได้.
สมุห
หมายถึง [สะหฺมุหะ-] น. หมู่, กอง, พวก. (ป.; ส. สมูห); หัวหน้าในตำแหน่งหน้าที่ เช่น สมุหพระราชพิธี สมุหราชองครักษ์ สมุห์บัญชี; ตำแหน่งพระฐานานุกรมเหนือใบฎีกา เช่น พระสมุห์ พระครูสมุห์.
สมุห-
หมายถึง [สะหฺมุหะ-] น. หมู่, กอง, พวก. (ป.; ส. สมูห); หัวหน้าในตำแหน่งหน้าที่ เช่น สมุหพระราชพิธี สมุหราชองครักษ์ สมุห์บัญชี; ตำแหน่งพระฐานานุกรมเหนือใบฎีกา เช่น พระสมุห์ พระครูสมุห์.
สมุหกลาโหม
หมายถึง น. ตำแหน่งข้าราชการชั้นอัครมหาเสนาบดีฝ่ายทหารครั้งโบราณ.
สมุหนาม
หมายถึง (ไว) น. คำนามที่บอกลักษณะของคน สัตว์ และสิ่งของที่รวมกันอยู่เป็นหมวด เป็นหมู่ เป็นพวก เช่น กอง หมู่ คณะ ฝูง พวก.
สมุหนายก
หมายถึง น. ตำแหน่งข้าราชการชั้นอัครมหาเสนาบดีฝ่ายพลเรือนครั้งโบราณ.
สมุหประธาน
หมายถึง (โบ) น. เสนาบดีชั้นจตุสดมภ์ คือ เวียง วัง คลัง นา.
สมุหพระกลาโหม
หมายถึง น. ตำแหน่งข้าราชการชั้นอัครมหาเสนาบดีฝ่ายทหารครั้งโบราณ.
สมุหเทศาภิบาล
หมายถึง น. ผู้สำเร็จราชการมณฑลสมัยโบราณ.
สมุห์
หมายถึง [สะหฺมุ] น. หมู่, กอง, พวก. (ป.; ส. สมูห); หัวหน้าในตำแหน่งหน้าที่ เช่น สมุหพระราชพิธี สมุหราชองครักษ์ สมุห์บัญชี; ตำแหน่งพระฐานานุกรมเหนือใบฎีกา เช่น พระสมุห์ พระครูสมุห์.
สมเญศ
หมายถึง [สมเยด] (กลอน) น. ชื่อ.
สมเด็จ
หมายถึง น. คำยกย่องหน้าชื่อฐานันดรศักดิ์โดยกำเนิด หรือแต่งตั้ง หมายความว่า ยิ่งใหญ่หรือประเสริฐ เช่น สมเด็จพระราชินี สมเด็จเจ้าฟ้า สมเด็จเจ้าพระยา สมเด็จพระราชาคณะ, ใช้แต่ลำพังว่า สมเด็จ ก็มี.
สมเด็จพระสังฆราช
หมายถึง (กฎ) น. ประมุขแห่งคณะสงฆ์ซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงสถาปนาให้ดำรงตำแหน่งสกลมหาสังฆปริณายก.
สมเพช
หมายถึง [-เพด] ก. สงสารสลดใจ, ควรได้รับความกรุณา, เช่น เห็นคนอนาถาแล้วอดสมเพชไม่ได้, มักใช้เข้าคู่กับคำ เวทนา เป็น สมเพชเวทนา. (ป., ส. สํเวชน ว่า สยดสยอง, สังเวช).
สมเสร็จ
หมายถึง น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิด Tapirus indicus ในวงศ์ Tapiridae เป็นสัตว์กีบคี่ขนาดใหญ่ ลำตัวตอนกลางสีขาว ส่วนหัวและท้ายสีดำ ขอบหูสีขาว จมูกและริมฝีปากบนยื่นยาวออกมาคล้ายงวงยืดหดเข้าออกได้ หางสั้น ลูกเกิดใหม่ตัวมีลายสีขาวตามยาว กินหญ้า ใบไม้ และผลไม้ เป็นสัตว์ป่าสงวนของไทย, ผสมเสร็จ ก็เรียก.
สมเหตุสมผล
หมายถึง ว. มีเหตุผลสมควร, มีเหตุผลรับกัน, เช่น คำชี้แจงของเขาสมเหตุสมผล เขาอภิปรายได้สมเหตุสมผล.
สมโพธน์
หมายถึง น. คำร้องเรียก, คำอาลปนะในไวยากรณ์. (ส. ว่า การร้องเรียก, การปราศรัย).
สมโพธิ
หมายถึง [-โพด] น. การตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า. (ป.).
สมโภค
หมายถึง [-โพก] น. การเสวยสุขกายใจอันเป็นไปในทางโลก. (ป., ส.).
สมโภช
หมายถึง [-โพด] น. การกินร่วม, การเลี้ยงอาหาร; งานเลี้ยง, งานฉลองในพิธีมงคลเพื่อความยินดีร่าเริง เช่น งานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ ๒๐๐ ปี งานสมโภชพระสุพรรณบัฏ (ใช้เฉพาะแต่ในงานพระราชพิธีเท่านั้น). (ป.; ส. สมฺโภชน).
สมโมท
หมายถึง [-โมด] ก. ยินดี, ร่าเริง, พอใจ, สัมโมท ก็ว่า. (ป., ส. สมฺโมท).
สมโยค
หมายถึง [-โยก] ก. ร่วมประเวณี. (ส.).
สมใจ
หมายถึง ก. เป็นไปดังที่คิดไว้ เช่น เขาอยากได้หนังสือเล่มนี้มานานแล้ว วันนี้มีคนเอามาให้ ก็เลยได้ไว้สมใจ.
สมใน
หมายถึง น. เลกของเจ้านายฝ่ายใน.
สม่ำเสมอ
หมายถึง [สะหฺมํ่าสะเหฺมอ] ว. เสมอเป็นปรกติ เช่น มาประชุมสม่ำเสมอ, เสมอตามกำหนด เช่น ส่งดอกเบี้ยสม่ำเสมอ; ราบเรียบ, ไม่ลุ่ม ๆ ดอน ๆ, (มักใช้ในความปฏิเสธ) เช่น พื้นไม่สม่ำเสมอ.
สยด
หมายถึง [สะหฺยด] ก. ใจหายวาบขึ้นทันที เพราะความหวาดกลัวต่อสิ่งที่ได้เห็น.
สยดสยอง
หมายถึง [สะหฺยดสะหฺยอง] ว. รู้สึกหวาดเสียวมีอาการขนลุกขนพองตามมาด้วย เช่น เห็นเขาใช้ดาบแทงกันจนไส้ทะลักรู้สึกสยดสยอง.
สยดแสยง
หมายถึง ก. สยดโดยมีอาการขยะแขยงทั้งเกลียดทั้งกลัวตามมาด้วย.
สยนะ
หมายถึง [สะยะ-] น. ที่นอน; การนอน. (ป.).
สยบ
หมายถึง [สะหฺยบ] ก. ซบลง, ฟุบลง, เช่น สยบอยู่แทบเท้า; แพ้ เช่น เขายอมสยบอย่างราบคาบ, ทำให้พ่ายแพ้ เช่น พระพุทธเจ้าสยบมาร.
สยมพร
หมายถึง [สะหฺยมพอน] น. พิธีเลือกคู่ของกษัตริย์สมัยโบราณ; การเลือกผัวของนางกษัตริย์สมัยโบราณ, สยัมพร สยุมพร หรือ สวยมพร ก็ใช้. (ป. สยํวร; ส. สฺวยํวร).
สยมภู
หมายถึง [สะหฺยมพู] น. พระผู้เป็นเอง, พระอิศวร, สวยมภู ก็ใช้. (ป. สยมฺภู; ส. สฺวยมฺภู).
สยอง
หมายถึง [สะหฺยอง] ว. อาการที่ขนลุกขนชันเพราะความหวาดกลัว ในความว่า ขนพองสยองเกล้า.
สยองขวัญ
หมายถึง ว. น่าหวาดกลัวจนขวัญหาย เช่น นวนิยายสยองขวัญ.
สยอน
หมายถึง [สะหฺยอน] ก. หวาดเสียว, กลัว.
สยัมพร
หมายถึง [สะหฺยำพอน] น. สยมพร, สยุมพร หรือ สวยมพร ก็ใช้.
สยัมวรา
หมายถึง [สะยำวะ-] น. หญิงที่เลือกคู่เอาเอง. (ป.; ส. สยํวรา, สฺวยํวรา).
สยาม,สยาม-
หมายถึง [สะหฺยาม, สะหฺยามมะ-] น. ชื่อเรียกประเทศไทยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นประเทศไทยเมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๒; ของประเทศไทย.
สยามรัฐ
หมายถึง [สะหฺยามมะ-] น. แคว้นไทย, ประเทศไทย.
สยามานุสติ
หมายถึง [สะหฺยามมานุดสะติ, สะหฺยามานุดสะติ] น. การระลึกถึงประเทศสยาม, ชื่อโคลง ๔ สุภาพ พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว.
สยามินทร์
หมายถึง [สะหฺยามิน] น. ผู้เป็นใหญ่ในสยามหมายถึง พระมหากษัตริย์ของประเทศไทย.
สยาย
หมายถึง [สะหฺยาย] ก. คลี่หรือคลายสิ่งที่มุ่นหรือเป็นกลุ่มก้อนอยู่ให้แผ่กระจายออก เช่น สยายผม.
ว. ที่คลี่หรือคลายสิ่งที่มุ่นหรือเป็นกลุ่มก้อนอยู่ให้แผ่กระจายออก เช่น ผมสยาย.
สยิว
หมายถึง [สะหฺยิว] ก. รู้สึกเย็นเยือก, รู้สึกเสียวซ่าน, รู้สึกวาบหวาม เช่น สยิวกาย สยิวใจ.
สยิ้ว
หมายถึง [สะยิ่ว] ก. ทำหน้านิ่วคิ้วขมวดแสดงความไม่พอใจหรือเบื่อหน่าย ในคำว่า สยิ้วหน้า สยิ้วพระพักตร์.
สยุมพร
หมายถึง ดู ชะโอน.
สยุมพร
หมายถึง [สะหฺยุมพอน] น. สยมพร, สยัมพร หรือ สวยมพร ก็ใช้.
สยุมภู
หมายถึง [สะหฺยุมพู] ว. เป็นเองตามธรรมชาติ เช่น รกสยุมภู ว่า รกอย่างเป็นเองตามธรรมชาติ.
สยุ่น
หมายถึง [สะหฺยุ่น] น. เครื่องมือกลึงไม้ชนิดหนึ่ง รูปเหมือนสิ่ว ตัวทำด้วยเหล็ก ด้ามทำด้วยไม้ยาวประมาณ ๑ ศอก มีหน้าต่าง ๆ เช่น หน้าตัด หน้าสามเหลี่ยม หน้าโค้ง.
สร
หมายถึง [สอน] น. ศร. (ป.; ส. ศร).
สร
หมายถึง [สอระ-] ว. ทิพย์, แกล้วกล้า, เช่น สรศาสดา สรศักดิ์ สรสีห์. (ป., ส. สุร).
สร-
หมายถึง [สอระ-] ว. ทิพย์, แกล้วกล้า, เช่น สรศาสดา สรศักดิ์ สรสีห์. (ป., ส. สุร).
สร,สร-,สร-
หมายถึง [สฺระ-] คำนำหน้าคำอื่นที่ใช้ในบทกลอนเพื่อความสละสลวย เช่น ดื่น เป็น สรดื่น, คำที่แผลงมาจากคำที่ขึ้นต้นด้วยตัว ส ซึ่งใช้ในบทกลอน เช่น สนุก เป็น สรนุก.
สรกะ
หมายถึง [สะระกะ] น. จอก, ขัน. (ป., ส.).
สรง
หมายถึง [สง] ก. อาบนํ้า (ใช้แก่บรรพชิตและเจ้านาย). (ข.).
สรฏะ
หมายถึง [สะระ-] น. กิ้งก่า. (ป., ส.).
สรณ,สรณ-,สรณะ
หมายถึง [สะระนะ-] น. ที่พึ่ง, ที่ระลึก; ความระลึก. (ป.; ส. ศรณ).
สรณคมน์,สรณาคมน์
หมายถึง น. การยึดเอาเป็นที่พึ่งที่ระลึก, ในพระพุทธศาสนาหมายถึง การถึงพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่งที่ระลึก เรียกว่า ไตรสรณคมน์ หรือ ไตรสรณาคมน์. (ป.).
สรณตรัย
หมายถึง น. ที่พึ่งทั้ง ๓ คือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์.
สรดัก
หมายถึง [สฺระ-] (กลอน) ก. เต็มไป, ดาษไป, แน่นไป.
สรดึ่น
หมายถึง [สฺระ-] (กลอน) ก. ตื่นใจ.
ว. เป็นพืดไป.
สรดื่น
หมายถึง [สฺระ-] (กลอน) ว. เกลื่อนกลาด, ดาษดื่น.
