ประโคนธรรพ,ประโคนธรรพ์
หมายถึง [ปฺระโคนทับ, ปฺระโคนทัน] น. หัวหน้าคนธรรพ์ผู้เป็นเจ้าแห่งการดนตรี ถือว่าเป็นครูปี่พาทย์, เขียนเป็น ประคนธรรพ หรือ ประคนธรรพ์ ก็มี.
ประโคม
หมายถึง ก. บรรเลงดนตรีเพื่อเป็นสัญญาณในพิธีบางอย่างเพื่อสักการบูชาหรือยกย่องเป็นต้น.
ประโคมข่าว
หมายถึง ก. ป่าวประกาศให้ครึกโครม.
ประโดง
หมายถึง น. ลำน้ำขนาดเล็กที่ขุดจากลำน้ำขนาดใหญ่เพื่อชักน้ำเข้านาเข้าสวน เรียกว่า ลำประโดง, ลำกระโดง ก็ว่า.
ประโดย
หมายถึง ก. พลอยตาม, ยอมตาม.
ประโปรย
หมายถึง [-โปฺรย] ก. ทำน้ำให้กระจายเป็นเม็ดเล็ก ๆ เช่น ประโปรยน้ำจากพระสุหร่าย.
ประโพธ
หมายถึง [ปฺระโพด] น. การตื่นจากหลับ คือมีสติ; การรู้ทั่ว. (ป. ปโพธ; ส. ปฺรโพธ).
ประโมง
หมายถึง น. การจับสัตว์นํ้า; คนเลี้ยงชีพในทางจับสัตว์นํ้า; โดยทั่วไปใช้ ประมง.
ประโมทย์
หมายถึง [ปฺระโมด] น. ความบันเทิงใจ, ความปลื้มใจ, โดยมากใช้ ปราโมทย์.
ประโยค
หมายถึง [ปฺระโหฺยก] (ไว) น. คำพูดหรือข้อความที่ได้ความบริบูรณ์ตอนหนึ่ง ๆ เช่น ประโยคบอกเล่า ประโยคปฏิเสธ ประโยคคำถาม; ชั้นแห่งความรู้ภาษาบาลี เช่น เปรียญ ๓ ประโยค สอบได้ประโยค ๓; ความเพียรเครื่องประกอบ, ความเพียร เช่น ประโยคสัมปทา หมายถึง การถึงพร้อมด้วยความเพียร. (ส. ปฺรโยค; ป. ปโยค).
ประโยคประธาน
หมายถึง [-โหฺยก-] น. หลักไวยากรณ์, หลัก.
ประโยชน์
หมายถึง [ปฺระโหฺยด] น. สิ่งที่มีผลใช้ได้ดีสมกับที่คิดมุ่งหมายไว้, ผลที่ได้ตามต้องการ, สิ่งที่เป็นผลดีหรือเป็นคุณ, เช่น ประโยชน์ของการศึกษา ประโยชน์ของโรงเรียน. (ส. ปฺรโยชน; ป. ปโยชน).
ประโรหิต
หมายถึง น. ปุโรหิต, พราหมณ์ซึ่งเป็นที่ปรึกษาของกษัตริย์. (ส., ป. ปุโรหิต).
ประโลประเล
หมายถึง (ปาก) ก. พูดหรือทำพอให้เสร็จ ๆ ไปโดยไม่ต้องการรายละเอียด, ปุโลปุเล ก็ว่า.
ประโลม
หมายถึง ก. ทำให้เป็นที่เบิกบานพึงอกพึงใจ.
ประโลมโลก
หมายถึง ว. เกี่ยวกับเรื่องรัก ๆ ใคร่ ๆ เช่น หนังสือประโลมโลก นิยายประโลมโลก.
ประไพ
หมายถึง ว. งาม.
ประไหมสุหรี
หมายถึง น. ตำแหน่งพระมเหสีที่ ๑ หรืออัครมเหสีของกษัตริย์ชวาในวงศ์อสัญแดหวา.
ปรัก
หมายถึง [ปฺรัก] ว. เงิน. (ข.).
ปรัก
หมายถึง [ปะหฺรัก] ก. หัก.
ปรักปรำ
หมายถึง [ปฺรักปฺรำ] ก. กล่าวโทษหรือให้การใส่ร้ายเกินความเป็นจริง.
ปรักมะ
หมายถึง [ปะรักกะ-] น. ความเพียร, ความบากบั่น. (ป. ปรกฺกม).
ปรักหักพัง
หมายถึง [ปะหฺรัก-] ก. ชำรุด, ทรุดโทรม, (ใช้แก่สิ่งก่อสร้าง).
ปรัง
หมายถึง [ปฺรัง] น. เรียกนาที่ต้องทำในฤดูแล้งว่า นาปรัง. (ข. ปฺรัง ว่า ฤดูแล้ง).
ว. เกินเวลา, เกินกำหนด, เช่น จมปรัง ว่า อยู่เกินเวลา.
ปรัชญา
หมายถึง [ปฺรัดยา, ปฺรัดชะยา] น. วิชาว่าด้วยหลักแห่งความรู้และความจริง. (ส.).
ปรัด
หมายถึง [ปะหฺรัด] (กลอน) ก. แต่ง.
ปรัตถจริยา
หมายถึง [ปะรัดถะจะ-] น. ความประพฤติให้เป็นประโยชน์แก่ผู้อื่น. (ป.).
ปรัตยนต์
หมายถึง [ปฺรัดตะยน] (โบ; กลอน) ว. ปัจจันต์. (ส. ปฺรตฺยนฺต; ป. ปจฺจนฺต).
ปรัตยักษ์
หมายถึง [ปฺรัดตะยัก] (โบ; กลอน) ว. ประจักษ์. (ส. ปฺรตฺยกฺษ; ป. ปจฺจกฺข).
ปรัตยันต์
หมายถึง [ปฺรัดตะยัน] (โบ; กลอน) ว. ปัจจันต์. (ส.; ป. ปจฺจนฺต).
ปรัตยัย
หมายถึง [ปฺรัดตะไย] (โบ; กลอน) น. ปัจจัย. (ส. ปฺรตฺยย; ป. ปจฺจย).
ปรัตยุตบัน,ปรัตยุบัน
หมายถึง [ปฺรัดตะยุดบัน, ปฺรัดตะยุบัน] น. ปัจจุบัน. (ส. ปฺรตฺยุตฺปนฺน; ป. ปจฺจุปฺปนฺน).
ปรัตยูษ
หมายถึง [ปฺรัดตะยูด] (โบ; กลอน) ว. ปัจจูส, เช้ามืด, ใกล้รุ่ง. (ส. ปฺรตฺยูษ; ป. ปจฺจูส).
ปรัตยูห์
หมายถึง [ปฺรัดตะยู] (โบ; กลอน) น. อันตราย, ความขัดข้อง. (ส. ปฺรตฺยูห; ป. ปจฺจูห).
ปรัตเยก
หมายถึง [ปฺรัดตะเยก] (โบ; กลอน) ว. ปัจเจก. (ส. ปฺรเตฺยก; ป. ปจฺเจก).
ปรัน
หมายถึง [ปฺรัน] ก. เอาของใหญ่กระแทกหรือดันเข้าไปในของเล็ก (มักใช้เป็นคำด่า).
ปรับ
หมายถึง [ปฺรับ] ก. บอก, เล่า. (ข. บฺราป่).
ปรับ
หมายถึง [ปฺรับ] ก. เปรียบ, เทียบ; ทำให้อยู่ในสภาพที่เหมาะหรือดีขึ้น, ทำให้เรียบ, ทำให้เสมอ; ลงโทษให้ใช้เงินเพราะทำผิด, ลงโทษให้เป็นแพ้; (กฎ) น. โทษทางอาญาสถานหนึ่ง ซึ่งผู้ต้องโทษต้องชำระเงินตามจำนวนที่กำหนดไว้ในคำพิพากษาต่อศาล หรือตามที่เจ้าพนักงานเปรียบเทียบ เรียกว่า โทษปรับ.
ปรับทุกข์
หมายถึง ก. บอกเล่าความทุกข์, พรรณนาถึงความทุกข์.
ปรับปรุง
หมายถึง ก. แก้ไขให้เรียบร้อยยิ่งขึ้น.
ปรับอากาศ
หมายถึง ว. ที่ปรับอุณหภูมิและความชื้นของอากาศด้วยอุปกรณ์ที่เรียกว่าเครื่องปรับอากาศ.
ปรับอาบัติ
หมายถึง ก. เอาโทษเป็นผิดตามพระวินัย (ใช้แก่พระภิกษุ).
ปรับโทษ
หมายถึง (กฎ) ก. กำหนดโทษที่จะลง.
ปรับไหม
หมายถึง (กฎ; โบ) ก. ให้ผู้กระทำผิดหรือกระทำละเมิดชำระเงินค่าสินไหมทดแทนหรือค่าปรับ.
ปรัมปรา
หมายถึง [ปะรำปะรา] ว. สืบ ๆ กันมา, เก่าก่อน. (ป., ส.).
ปรัศจิม
หมายถึง [ปฺรัดสะจิม] (แบบ) น. ปัจฉิม. (ส. ปศฺจิม; ป. ปจฺฉิม).
ปรัศนา
หมายถึง [ปฺรัดสะ-] (แบบ) น. ปัญหา. (ส. ปฺรศฺน; ป. ปญฺห).
ปรัศนี
หมายถึง [ปฺรัดสะ-] น. เครื่องหมายรูปดังนี้ ?, เครื่องหมายคำถาม ก็เรียก; สิ่งที่เป็นเงื่อนงำต้องหาคำตอบ. (ส.).
ปรัศว์
หมายถึง [ปะหฺรัด] น. ข้าง, สีข้าง; เรียกเรือนหลวงซึ่งอยู่ขนานทั้ง ๒ ข้างของเรือนหลวงหรือพระที่นั่งที่เป็นประธาน. (ส. ปารฺศฺว; ป. ปสฺส).
ปรัสสบท
หมายถึง [ปะรัดสะบด] น. “บทเพื่อผู้อื่น”, ในตำราไวยากรณ์บาลีและสันสกฤตใช้เป็นเครื่องหมายให้ทราบว่าเป็นกริยากัตตุวาจก เช่น สูโท โอทนํ ปจติ = พ่อครัวหุงอยู่ซึ่งข้าวสุก ปจติ เป็นกริยาปรัสสบท, ตรงข้ามกับ อัตตโนบท.
ปรั่น,ปรั้น
หมายถึง [ปฺรั่น, ปฺรั้น] ว. เสียงแปร้น เช่น ร้องก้องปรั่นประดิรพยทั่วแล. (ม. คำหลวง สักบรรพ).
ปรากฏ
หมายถึง [ปฺรากด] ก. สำแดงออกมาให้เห็น. (ส. ปฺรกฏ; ป. ปากฏ).
ปรากฏการณ์
หมายถึง [ปฺรากดกาน, ปฺรากดตะกาน] น. การสำแดงออกมาให้เห็น.
ปรากรม
หมายถึง [ปะรากฺรม] น. ความเพียร, ความบากบั่น. (ส.).
ปรากฤต
หมายถึง [ปฺรากฺริด] น. ภาษาพื้นเมืองในอินเดียสมัยโบราณซึ่งสืบเนื่องมาจากภาษาตระกูลอริยกะ. (ส.).
ปราการ
หมายถึง [ปฺรากาน] น. กำแพงสำหรับป้องกันการรุกราน. (ส. ปฺราการ; ป. ปาการ).
ปราคภาร
หมายถึง [ปฺรากพาน] น. เงื้อมภูเขา. (ส. ปฺราคฺภาร; ป. ปพฺภาร).
ปราคาร
หมายถึง [ปฺราคาน] น. ตึกใหญ่. (ส.).
ปราง
หมายถึง [ปฺราง] น. แก้ม; มะปราง.
ปรางคณะ
หมายถึง [ปฺรางคะนะ] น. คณะ, สำนัก; สนาม; พื้นอย่างพื้นเรือน. (ส.).
ปรางค์
หมายถึง [ปฺราง] น. สิ่งก่อสร้างมียอดสูงขึ้นไปมีรูปทรงคล้ายฝักข้าวโพดและมีฝักเพกาปักอยู่ข้างบน, ถ้าเป็นเจดีย์มียอดเช่นนั้น เรียกว่า เจดีย์ยอดปรางค์.
ปรางค์ปรา
หมายถึง [ปฺรางปฺรา] (กลอน) ตัดมาจาก ปรางค์ปราสาท.
ปราจีน
หมายถึง [ปฺราจีน] น. ทิศตะวันออก. (ส. ปฺราจีน; ป. ปาจีน).
ปราชญา
หมายถึง [ปฺราดยา] น. ปัญญา. (ส. ปฺรชฺา; ป. ปญฺา).
ปราชญ์
หมายถึง [ปฺราด] น. ผู้มีปัญญารอบรู้. (ส. ปฺราชฺ).
ปราชัย
หมายถึง [ปะราไช] น. ความพ่ายแพ้.
ก. พ่ายแพ้. (ป.).
ปราชาปัตยวิวาหะ
หมายถึง [ปฺราชาปัดตะยะ-] น. การสมรสวิธีหนึ่งที่บิดายกลูกสาวให้เจ้าบ่าวโดยปราศจากการเรียกร้องอย่างใดอย่างหนึ่งจากเจ้าบ่าว. (ส.).
ปราชิต
หมายถึง [ปะราชิด] ก. แพ้. (ป.).
ปราณ
หมายถึง [ปฺราน] น. ลมหายใจ; สัตว์มีชีวิต, ชีวิต, ใจ. (ส. ปฺราณ; ป. ปาณ).
ปราณี
หมายถึง [ปฺรานี] น. ผู้มีชีวิต, สัตว์, คน. (ส. ปฺราณิ, ปฺราณินฺ; ป. ปาณี).
ปราด
หมายถึง [ปฺราด] ก. แล่นอย่างฉับไว เช่น ปราดเข้าใส่.
ว. อาการที่เป็นไปอย่างฉับไว เช่น วิ่งปราด.
ปราดเปรียว
หมายถึง ว. ว่องไว, คล่องแคล่ว.
ปราดเปรื่อง
หมายถึง ว. มีความคิดแคล่วคล่องว่องไว, เปรื่องปราด ก็ว่า.
ปราติหารย์
หมายถึง [ปฺราติหาน] (กลอน) น. ปาฏิหาริย์. (ส. ปฺราติหารฺย; ป. ปาฏิหาริย).
ปราทุกรา
หมายถึง [ปฺราทุกฺรา] (กลอน) น. ปาทุกา, รองเท้า. (ป., ส. ปาทุกา).
ปราน
หมายถึง [ปฺราน] น. โคตร, วงศ์.
ปรานี
หมายถึง [ปฺรา-] ก. เอ็นดูด้วยความสงสาร.
ปรานีตีเอาเรือ
หมายถึง (สำ) ก. เอ็นดูหรือเผื่อแผ่เขา แต่กลับถูกประทุษร้ายตอบ เช่น มุทะลุดุดันขันเหลือ ปรานีตีเอาเรือเสียอีกเล่า. (สังข์ทอง).
ปรานีปราศรัย
หมายถึง [ปฺรานีปฺราไส] ก. ปรานี (มักใช้ในความปฏิเสธ) เช่น ใช้อย่างไม่ปรานีปราศรัย.
ปราบ
หมายถึง [ปฺราบ] ก. ทำให้ราบ, ทำให้อยู่ในอำนาจ.
ปราบดาภิเษก
หมายถึง [ปฺราบดาพิเสก] ว. มีอภิเษกอันถึงแล้ว.
น. พระราชพิธีอภิเษกของพระเจ้าแผ่นดินซึ่งได้ราชสมบัติมาด้วยการรบชนะข้าศึก. (ส. ปฺราปฺต + อภิเษก).
ปราบปราม
หมายถึง ก. ทำให้สงบราบคาบ.
ปราปต์
หมายถึง [ปฺราบ] ก. ถึงแล้ว, ได้แล้ว. (ส. ปฺราปฺต; ป. ปตฺต).
ปราภพ
หมายถึง [ปะราพบ] น. ความฉิบหาย. (ป. ปราภว).
ปราม
หมายถึง [ปฺราม] ก. ว่ากล่าวตักเตือนให้เกรงกลัว.
ปรามาส
หมายถึง [ปฺรามาด] ก. ดูถูก.
ปรามาส
หมายถึง [ปะรามาด] น. การจับต้อง, การลูบคลำ. (ป.).
ปราย
หมายถึง [ปฺราย] ก. ซัด, หว่าน, สาดให้กระจายไป, เช่น ปรายข้าวตอกดอกไม้, มักใช้เข้าคู่กับคำ โปรย เป็น โปรยปราย.
ปรารถนา
หมายถึง [ปฺราดถะหฺนา] ก. มุ่งหมาย, อยากได้, ต้องการ. (ส. ปฺรารฺถนา; ป. ปตฺถนา).
ปรารภ
หมายถึง [ปฺรารบ] ก. กล่าวถึง; ตั้งต้น; ดำริ. (ส.).
ปรารมภ์
หมายถึง [ปฺรารม] ก. เริ่มแรก; วิตก, รำพึง, ครุ่นคิด. (ส. ปฺรารมฺภ ว่า เริ่มแรก, เริ่มต้น).
ปราศ,ปราศจาก
หมายถึง [ปฺราด, ปฺราดสะจาก] ก. พ้นไป, ไม่มี.
ปราศรัย
หมายถึง [ปฺราไส] น. การพูดด้วยไมตรีจิต, การแสดงอัชฌาสัยในระหว่างผู้ใหญ่ต่อผู้น้อยหรือผู้ที่เสมอกัน; คำปรารภ.
ก. พูดด้วยไมตรีจิต, พูดแสดงอัชฌาสัยระหว่างผู้ใหญ่ต่อผู้น้อยหรือผู้ที่เสมอกัน; ปรารภ. (ส. ปฺรศฺรย).
ปราษณี
หมายถึง [ปฺราดสะนี] น. ส้นเท้า. (ส. ปารฺษฺณี; ป. ปณฺหิ).
ปราษาณ
หมายถึง [ปฺราสาน] น. หิน. (ส. ปาษาณ; ป. ปาสาณ).
ปราสัย
หมายถึง [ปฺราไส] ก. ปราศรัย.
ปราสาท
หมายถึง [ปฺราสาด] น. เรือนมียอดเป็นชั้น ๆ สำหรับเป็นที่ประทับของพระเจ้าแผ่นดินหรือเป็นที่ประดิษฐานสิ่งศักดิ์สิทธิ์. (ส. ปฺราสาท; ป. ปาสาท).
ปราโมช
หมายถึง [ปฺราโมด] น. ความบันเทิงใจ, ความปลื้มใจ, ปราโมทย์ ก็ใช้. (ป. ปาโมชฺช; ส. ปฺรโมทฺย).
ปราโมทย์
หมายถึง [ปฺราโมด] น. ความบันเทิงใจ, ความปลื้มใจ, ปราโมช ก็ใช้. (ส. ปฺรโมทฺย; ป. ปาโมชฺช).
ปรำ
หมายถึง [ปฺรำ] ก. ทำอาการดุจกระทุ้ง; เจาะจง; เทลงไปเร็ว ๆ ให้ปนกับของอื่น; รุมกล่าวโทษ.
