ดาบสองคม
หมายถึง (สำ) ว. มีทั้งคุณและโทษ, อาจดีอาจเสียก็ได้.
ดาบเงิน
หมายถึง น. ชื่อปลาทะเลหลายชนิดในวงศ์ Trichiuridae ได้แก่ ชนิด Trichiurus lepturus ซึ่งชุกชุมที่สุด ชนิด Tentoriceps cristatus, Eupleurogrammus muticus และ Lepturacanthus savala ทุกชนิดมีลักษณะคล้ายกันมาก คือมีหัวแหลมลาดตํ่าไปข้างหน้า ปลายปากล่างยื่นฟันคมแข็งแรง ตัวยาวมาก แบนข้าง เรียวแหลมเป็นเส้นไปทางหาง แต่ไม่มีครีบหาง ครีบหลังยาวเกือบตลอดแนวสันหลังยกเว้นใกล้หัว ครีบก้นเป็นเพียงแถวของหนามแข็งขนาดเล็กโผล่จากสันท้อง ไม่มีครีบท้องหรือมีแต่เล็กมาก ไม่มีเกล็ด ผิวหนังสีเงินหรือเทา, ดาบ ก็เรียก.
ดาม
หมายถึง ก. ทาบประกอบหรือประกับให้แข็ง เช่น ดามไม้คาน, ทาบหรือปะให้หนาเพื่อให้คงทน เช่น ดามผ้า.
ดาม
หมายถึง ก. ด้อม, เดินประกับไป, มักใช้เข้าคู่กับคำ ด้อมว่า ดามด้อม เช่น มาอยู่ดามด้อมหน. (ม. คำหลวง มัทรี), ใช้ว่า ด้าม ก็มี เช่น เสือสางด้ามด้อมทาง. (ลอ).
ดามพ,ดามพ-,ดามพ์
หมายถึง [ดามพะ-, ดาม] น. ทองแดง, สิ่งที่ทำด้วยทองแดง. (ป. ตมฺพ; ส. ตามฺร).
ดามพวรรณ
หมายถึง ว. มีสีเหมือนทองแดง.
ดามระ
หมายถึง [ดามมะระ, ดามะระ] (แบบ) น. ทองแดง. (ส. ตามฺร; ป. ตมฺพ).
ดาย
หมายถึง ก. ใช้มีดหรือจอบเป็นต้นถากต้นหญ้าเพื่อให้เตียน.
ว. ดะไป, ตะลุย, เช่น กินดาย; เพิกเฉย, ไม่เอาใจใส่, เช่น ดูดาย; ทีเดียว, เท่านั้น, เช่น เดียวดาย เปล่าดาย พู้นมาดาย. (จารึกสยาม); ง่าย เช่น สะดวกดาย; โดด, เดี่ยว, เลย, ถ่ายเดียว, (มักใช้ในที่สุดประโยค).
ดาร,ดาร-,ดาระ
หมายถึง (แบบ) น. เสียง, เสียงดัง, เสียงสูง, เสียงแหลม.
ก. ข้าม เช่น ฝ่ายคนผู้ข้าได้ดำรวจดารทาน. (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์). (ป., ส. ตาร).
ดารกะ
หมายถึง [-ระกะ] (แบบ) น. ดาว, ดวงดาว. (ป., ส. ตารกา).
ดารณี
หมายถึง [-ระนี] น. เรือ. (ส. ตารณี).
ดารดาษ
หมายถึง [-ระดาด] ว. มากมาย, เกลื่อนกลาด, มีทั่วไป, ดาดาษ ดาษ หรือ ดาษดา ก็ว่า.
ดารา
หมายถึง น. ดาว, ดวงดาว; เรียกบุคคลที่แสดงนำหรือมีชื่อเสียงในศิลปะการแสดงในทางใดทางหนึ่ง เช่น ดาราภาพยนตร์; เครื่องประกอบราชอิสริยาภรณ์ตั้งแต่ชั้นทวีติยาภรณ์ขึ้นไป มีลักษณะเป็นดาวรัศมี ๘ แฉกบ้าง ๑๖ แฉกบ้าง, ถ้าเป็นดาราจักรี ก็ทำเป็นรูปจักร ๑๐ กลีบ. (ป., ส. ตารา).
ดาราบถ
หมายถึง น. ท้องฟ้า. (ส.).
ดาราศาสตร์
หมายถึง น. วิชาว่าด้วยดาว. (อ. astronomy).
ดาล
หมายถึง ก. เกิดขึ้น, เป็นขึ้น, มีขึ้น.
น. พื้น, ฝ่า (ใช้แก่มือหรือเท้า) เช่น ดาลได ว่า ฝ่ามือ ดาลเชิง ว่า ฝ่าเท้า. (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).
ดาล
หมายถึง น. กลอนประตูที่ทำด้วยไม้สำหรับขัดบานประตูอย่างประตูโบสถ์ เช่น ลงดาล ลั่นดาล ขัดดาล, เหล็กสำหรับไขดาล มีรูปเป็นมุมฉาก ๒ ทบอย่างคันฉัตรหลังพระพุทธรูป เรียกว่า ลูกดาล, ช่องสำหรับไขดาล เรียกว่า ช่องดาล, (โบ) ใช้ว่า ดาฬ.
ดาลฉัตร
หมายถึง น. คันฉัตรตรงที่มีรูปเป็นมุมฉาก ๒ ทบอย่างลูกดาล เพื่อปักให้ฉัตรอยู่เหนือพระเศียร เรียกว่า คันดาลฉัตร.
ดาลัด
หมายถึง น. แก้ว. (ช.).
ดาลุ
หมายถึง (แบบ) น. เพดานปาก. (ป., ส.).
ดาลุชะ
หมายถึง น. ตาลุชะ. (ป., ส.).
ดาลเดือด
หมายถึง ก. บังเกิดความโกรธ, เคือง, เดือดดาล ก็ใช้.
ดาลโทสะ
หมายถึง ก. บังเกิดความโกรธถึงขนาด, ลุแก่โทสะ.
ดาว
หมายถึง น. ชื่อกวางชนิด Axis axis ในวงศ์ Cervidae เป็นกวางขนาดกลาง ขนสีนํ้าตาลหรือน้ำตาลอมเหลืองละเอียดอ่อนและนุ่มกว่ากวางป่า มีจุดขาวทั่วตัว อยู่รวมกันเป็นฝูง กินพืช มีถิ่นกำเนิดในอินเดียและศรีลังกา.
ดาว
หมายถึง น. สิ่งที่เห็นเป็นดวงมีแสงระยิบระยับในท้องฟ้าเวลามืด นอกจากดวงอาทิตย์และดวงจันทร์, แต่ในตำราโหราศาสตร์ถือว่า ดวงอาทิตย์และดวงจันทร์เป็นดาวในพวกดาวนพเคราะห์; เรียกกลุ่มดาว เช่น ดาวลูกไก่ ดาวจระเข้ ดาวไถ; เรียกบุคคลที่เด่นในทางใดทางหนึ่ง; เรียกสิ่งที่มีรูปเป็นแฉกคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ดาวเครื่องหมายยศทหารตำรวจ; ชื่อลายประดับเพดานเป็นดวง ๆ มีหลายชนิด เช่น ดาวจงกล ดาวรังแตน ดาวกระจาย.
ดาว
หมายถึง น. ชื่อเสือชนิด Panthera pardus ในวงศ์ Felidae ขนาดใหญ่รองลงมาจากเสือโคร่ง ตัวสีนํ้าตาลแกมเหลือง มีจุดดำทั่วตัว ว่องไวและดุ ขึ้นต้นไม้เก่ง กินเนื้อ, บางตัวขนส่วนที่เป็นสีน้ำตาลแกมเหลืองเป็นสีดำเรียก เสือดำหรือเสือแมลงภู่ ซึ่งมีรอยจุดดำอยู่ทั่วตัวเหมือนกัน แต่จะเห็นได้ชัดเมื่อถูกแสง.
ดาวกระจาย
หมายถึง น. ชื่อไม้ล้มลุก ๒ ชนิดในสกุล Cosmos วงศ์ Compositae คือ ชนิด C. caudatus H.B.K. ดอกสีม่วง ชมพู และขาว ใบเป็นจัก กินได้ และชนิด C. sulphureus Cav. ดอกสีเหลือง.
ดาวดึงส์
หมายถึง [ดาววะ-] น. ชื่อสวรรค์ชั้นที่ ๒ แห่งสวรรค์ ๖ ชั้น ได้แก่ จาตุมหาราชหรือจาตุมหาราชิกหรือจาตุมหาราชิกา ดาวดึงส์ ยามา ดุสิต นิมมานรดี และปรนิมมิตวสวัตดี มีพระอินทร์เป็นผู้ครอง. (ป. ตาวตึส; ส. ตฺรยสฺตฺรึศตฺ).
ดาวตก
หมายถึง น. เทหวัตถุแข็งจากอวกาศ เมื่อเกิดเผาไหม้ในชั้นบรรยากาศ จะแลดูสว่างพุ่งเป็นทางเข้าสู่ผิวโลก, ผีพุ่งไต้ ก็เรียก.
ดาวทอง
หมายถึง ชื่อเรียกทีมฟุตบอลทีมชาติเวียดนาม มาจากสัญลักษณ์ที่เป็นดาวสีเหลือง
ดาวทะเล
หมายถึง น. ชื่อสัตว์ทะเลไม่มีกระดูกสันหลังหลายชนิดในชั้น Asteroidea ตัวมี ๕ แฉกหรือมากกว่า คล้ายดาว หลังเป็นหนามขรุขระ, ปลาดาว ก็เรียก.
ดาวบส
หมายถึง [ดาวบด] (แบบ) น. ดาบส เช่น ไปแต่งองค์ทรงไม้เท้าของดาวบส. (อภัย).
ดาวรุ่ง
หมายถึง น. ดาวประกายพรึก คือ ดาวพระศุกร์ที่เห็นในเวลาเช้ามืด.
ดาวฤกษ์
หมายถึง น. ดาวที่มีลักษณะเป็นกลุ่มแก๊สทรงกลม สามารถแผ่รังสีออกได้รอบตัว.
ดาวล้อมเดือน
หมายถึง น. ชื่อกลบทชนิดหนึ่ง.
(สำ) ว. มีบริวารแวดล้อมมาก.
ดาวหาง
หมายถึง น. ชื่อดาวจรชนิดหนึ่งที่ส่วนท้ายมีแสงลักษณะเป็นทางยาวดุจหาง.
ดาวเคราะห์
หมายถึง (ดารา) น. ดาวที่ไม่มีแสงสว่างในตัวเอง ต้องได้รับแสงสว่างจากดวงอาทิตย์ และเป็นบริวารโคจรรอบดวงอาทิตย์ มี ๙ ดวง คือ พุธ (Mercury) ศุกร์ (Venus) โลก (Earth) อังคาร (Mars) พฤหัสบดี (Jupiter) เสาร์ (Saturn) มฤตยู (Uranus) สมุทร (Neptune) ยม (Pluto) มองจากโลกจะเห็นได้ด้วยตาเปล่าเพียง ๕ ดวง คือ พุธ ศุกร์ อังคาร พฤหัสบดี และเสาร์.
ดาวเทียม
หมายถึง น. วัตถุที่มนุษย์สร้างขึ้นเลียนแบบดาวบริวารของดาวเคราะห์ เพื่อให้โคจรรอบโลกหรือรอบเทห์ฟากฟ้าอื่น มีอุปกรณ์สำหรับเก็บรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับอวกาศและถ่ายทอดข้อมูลนั้นมายังโลก, วัตถุลักษณะดังกล่าวที่โคจรรอบโลก ใช้เป็นอุปกรณ์โทรคมนาคมด้วย เช่น ถ่ายทอดคลื่นวิทยุและโทรทัศน์ข้ามทวีป.
ดาวเรือง
หมายถึง น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Tagetes erecta L. ในวงศ์ Compositae ใบเป็นจัก ดอกเป็นกระจุก สีเหลือง.
ดาวเหนือ
หมายถึง น. ดาวฤกษ์สุกใสดวงหนึ่งที่อยู่ใกล้ที่สุดกับขั้วท้องฟ้าเหนือ.
ดาษ
หมายถึง น. โรคระบาด มักขึ้นตามตัว เป็นเม็ดเล็ก ๆ ทั่วไป เรียกว่า ฝีดาษ, ไข้ทรพิษ ก็ว่า, โบราณเรียก ไข้หัว.
ดาษ,ดาษ,ดาษดา
หมายถึง [ดาด, ดาดสะดา] ว. มากมาย, เกลื่อนกลาด, มีทั่วไป, ดาดาษ หรือ ดารดาษ ก็ใช้.
ดาษดื่น
หมายถึง [ดาด-] ว. เกลื่อนกลาด, มากหลาย, ดื่นดาษ ก็ว่า.
ดาษเดียร
หมายถึง [ดาดสะเดียน] ว. เดียรดาษ, เกลื่อนกลาด.
ดาหงัน
หมายถึง [-หฺงัน] (กลอน) ก. ทำสงคราม, รบศึก. (ช.).
ดาฬ
หมายถึง [ดาน] (โบ) น. กลอนประตู. (ดู ดาล ๑).
ดำ
หมายถึง ว. สีอย่างสีมินหม้อ, ใช้ประกอบสิ่งต่าง ๆ บางอย่างโดยอนุโลมตามลักษณะสี เป็นชื่อเรียกเฉพาะ เช่น ผ้าดำ เต่าดำ มดดำ.
ดำ
หมายถึง ก. ปลูกข้าวกล้า, เรียกนาชนิดหนึ่งซึ่งใช้ถอนต้นกล้ามาปลูกว่า นาดำ, คู่กับ นาหว่าน ซึ่งใช้หว่านเมล็ดข้าวลงในนา.
ดำ
หมายถึง ก. มุดลง ในคำว่า ดำนํ้า.
ดำ ๆ แดง ๆ
หมายถึง (สำ) น. เงินทองรูปพรรณ เช่น ต้องมีดำ ๆ แดง ๆ ติดตัวไว้บ้าง.
ดำกล
หมายถึง ก. ก่อสร้าง, ตั้ง, ตั้งไว้, ในวรรณคดีหมายความว่า งาม เช่น ดำกลดาดด้วยดวงดาว. (ม. คำหลวงจุลพน). (แผลงมาจาก ถกล).
ดำดง
หมายถึง ดู พญารากดำ.
ดำดิน
หมายถึง ก. หลบหายไป, หายไปโดยไม่มีร่องรอย.
ดำนา
หมายถึง ก. ปลูกต้นข้าวลงในนา. (ข. ดำ ว่า ปลูก).
ดำนาณ
หมายถึง (แบบ) น. เครื่องห้าม, เครื่องป้องกัน, เครื่องต้านทาน, ที่พึ่ง, ที่อาศัย. (ป. ตาณ; ส. ตฺราณ).
ดำนาน
หมายถึง (แบบ) น. เรื่องแสดงกิจการอันมีมาแล้วแต่ปางหลัง เช่น น้าวเอาดำนานพระมหาแพศยันดรธรรมเทศนา. (ม. คำหลวง นครกัณฑ์). (ดู ตำนาน).
ดำนู
หมายถึง (แบบ; กลอน; แผลงมาจาก ดนู) ส. ฉัน, ข้าพเจ้า, เช่น กึ่งกายกามดำนู. (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).
ดำบล
หมายถึง (แบบ; กลอน) น. ตำบล, ถิ่น, หมู่บ้านแห่งหนึ่ง ๆ.
ดำปืน
หมายถึง ว. ดำสนิท.
ดำพอง,ดำโพง
หมายถึง (แบบ; กลอน; แผลงมาจาก ตะพอง) น. ส่วนที่นูนเป็น ๒ แง่อยู่เหนือหน้าผากช้าง เช่น พลอยผูกกระพัดรัดดำโพง. (ม. คำหลวง มหาราช).
ดำรง
หมายถึง ก. ทรงไว้, ชูไว้, ทำให้คงอยู่, เช่น ดำรงวงศ์ตระกูล.
ว. ตรง, เที่ยง. (แผลงมาจาก ตรง). (ข. ฎํรง่, ตมฺรง่).
ดำรวจ
หมายถึง [-หฺรวด] (แบบ; กลอน; แผลงมาจาก ตรวจ) ก. ตรวจตรา, พิจารณา, เช่น ฝ่ายคนผู้ข้าได้ดำรวจดารทาน. (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).
ดำรัส
หมายถึง [-หฺรัด] น. คำพูดของเจ้านาย ใช้ว่า พระดำรัส, คำพูดของพระมหากษัตริย์ ใช้ว่า พระราชดำรัส.
ก. พูด (ใช้แก่เจ้านาย). (แผลงมาจาก ตรัส).
ดำริ
หมายถึง [-หฺริ] ก. คิด, ไตร่ตรอง. (แผลงมาจาก ตริ).
ดำรี
หมายถึง น. ช้าง, ใช้ว่า ดำไร ก็มี. (ข. ฎํรี).
ดำรู
หมายถึง (กลอน; แผลงมาจาก ตรู) ว. งาม, น่ารัก.
ดำรู
หมายถึง (กลอน; แผลงมาจาก ตรุ) น. ต้นไม้.
ดำฤษณา
หมายถึง [ดำริดสะหฺนา] น. ความปรารถนา, ความดิ้นรน, ความอยาก, ความเสน่หา. (ส. ตฺฤษฺณา; ป. ตณฺหา).
ดำหนัก
หมายถึง (แบบ) น. ตำหนัก เช่น ผิธยลเยื้องไพรพระดำหนัก. (ม. คำหลวง ชูชก).
ดำหนิ
หมายถึง [-หฺนิ] (แบบ) ก. ติทัก, ติเตียน. (แผลงมาจาก ติ).
ดำหัว
หมายถึง น. ประเพณีทางภาคเหนือซึ่งกระทำในวันปีใหม่เพื่อเป็นการแสดงความเคารพนับถือและรักใคร่ วิธีดำหัว คือ เอาสิ่งของและนํ้าที่ใส่เครื่องหอมเช่นนํ้าอบไทยไปให้แก่ผู้ที่เคารพ และขอให้ท่านรดนํ้าใส่หัวของตนเพื่อให้อยู่เย็นเป็นสุข.
ดำอวด
หมายถึง (แบบ; กลอน) ก. จำอวด.
ดำเกิง
หมายถึง ก. ขึ้น.
ว. รุ่งเรือง, สูง, สูงศักดิ์ เช่น รื่นเริงดำเกิงใจยะย้าว. (ม. คำหลวง มหาพน). (แผลงมาจาก เถกิง).
ดำเนิน
หมายถึง ก. เดิน, ราชาศัพท์ใช้ว่า ทรงพระดำเนิน; ให้เป็นไป เช่น ดำเนินงาน ดำเนินชีวิต. (ข. ฎํเณีร).
ดำเนิน
หมายถึง ว. ห่ามจวนสุก, แก่ยังไม่จัด, ตำเนิน ก็ว่า. (ดู ตำเนิน ๑).
ดำเนินคดี
หมายถึง ก. ฟ้องร้องต่อศาล; (กฎ) ร้องทุกข์หรือฟ้องคดีตามกฎหมายวิธีพิจารณาความ.
ดำเนียน
หมายถึง (แบบ) ก. ติเตียน. (ข. ฎํเนียล).
ดำเนียร
หมายถึง (แบบ) ว. ที่ผ่านมา เช่น อนี้จะชี้นิต- ติดำเนียรดำนานสาร. (สมุทรโฆษ).
ดำเลิง
หมายถึง (แบบ; กลอน; แผลงมาจาก เถลิง) ก. ขึ้น, ทำให้เลื่องลือ, เช่น ควันดำเลิงแลเห็นไกล. (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์).
ดำแก้มขาว
หมายถึง ดู เต่าดำ.
ดำแคง
หมายถึง ก. เลื่องลือ, ระบือไป, ดังสนั่น. (ข. แถฺกง).
ดำแดง
หมายถึง ว. สีนํ้าตาล (ใช้แก่ผิวเนื้อ ๒ สี).
ดำแลง
หมายถึง (แบบ; กลอน; แผลงมาจาก แถลง) ว. ดัดแปลง; กล่าว, ชี้แจง; จำแลง เช่น ก็ดำแลงเพศเป็นดาบส. (ม. คำหลวง ชูชก).
ดำไร
หมายถึง น. ช้าง, ใช้ว่า ดำรี ก็มี.
ดิก
หมายถึง ว. ติด ๆ ไป ในคำว่า ตามดิก; จริง ๆ ในคำว่า กลมดิก ตรงดิก.
ดิก ๆ
หมายถึง ว. ระรัว ในคำว่า ไหวดิก ๆ สั่นดิก ๆ.
ดิง,ดึง
หมายถึง ก. ดีดทำเสียงดิง ๆ เช่น ดีดพิณ ใช้ว่า ดิงพิณ หรือ ดึงพิณ. (ไทยใหญ่ ดิง ว่า พิณ).
ดิฉัน
หมายถึง ส. คำใช้แทนตัวผู้พูด เพศหญิง เป็นคำสุภาพ, ดีฉัน ก็ว่า, ตามแบบผู้ชายใช้ว่า ดีฉัน ผู้หญิงใช้ว่า อีฉัน, เป็นสรรพนามบุรุษที่ ๑.
ดิฐ
หมายถึง ก. ตั้งอยู่, คงอยู่, เหลืออยู่, พักอยู่, หยุดอยู่. (ป. ติฏฺ).
ดิฐ,ดิฐ,ดิตถ์
หมายถึง (แบบ) น. ท่านํ้า, เขียนเป็น ดิษฐ์ ก็มี. (ป. ติตฺถ; ส. ตีรฺถ).
ดิถี
หมายถึง น. วันตามจันทรคติ เช่น ขึ้นคํ่าหนึ่ง แรม ๒ คํ่า, ใช้ว่า ดฤถี ก็มี. (ป., ส. ติถิ).
ดิน
หมายถึง น. ชื่อธาตุอย่างหนึ่งในธาตุทั้ง ๔ คือ ดิน นํ้า ไฟ ลม, วัตถุธาตุของพื้นโลกที่ใช้สำหรับปลูกพืชผลหรือปั้นสิ่งต่าง ๆ เป็นต้น; แผ่นดิน เช่น เทวดาเดินดิน.
ดิน
หมายถึง น. ชื่องูในวงศ์ Typhlopidae ขนาดเล็กมากประมาณเท่าไส้ดินสอดำ ตัวสีดำหรือนํ้าตาลเข้มเกล็ดเรียบเป็นมัน อาศัยตามดินร่วนที่มีความชื้น ไม่มีพิษ ในประเทศไทยมีหลายชนิด เช่น งูดินโคราช (Typhlops khoratensis) งูดินตรัง (T. trangensis).
ดินกรด
หมายถึง น. ดินที่มีปฏิกิริยาเป็นกรด, ดินเปรี้ยว ก็เรียก.
ดินขาว
หมายถึง น. ดินเหนียวบริสุทธิ์ที่มีไฮเดรเตดอะลูมิเนียมซิลิเกตเป็นองค์ประกอบสำคัญ ปรกติมีสีขาว ใช้ทำเครื่องเคลือบดินเผา.
ดินดอนสามเหลี่ยม
หมายถึง น. พื้นดินตรงบริเวณปากนํ้า ซึ่งมีรูปร่างคล้ายพัดด้ามจิ้ว เกิดขึ้นเพราะแม่นํ้าพาตะกอนมาทับถมอยู่ตลอดเวลา. (อ. delta).
ดินดาน
หมายถึง น. ดินที่จับตัวแข็งเป็นชั้น โดยมากเป็นประเภทดินเหนียวเนื้อแน่นที่น้ำไหลผ่านไม่ได้ เกาะตัวแข็งอยู่ใต้ผิวดิน.
ดินดำ
หมายถึง น. ผงถ่านประสมกำมะถันกับดินประสิวเป็นต้น ใช้เป็นวัตถุระเบิด, ดินปืน ก็เรียก.
ดินนวล
หมายถึง น. ดินประสมอย่างหนึ่ง ใช้ในการหล่อ; ผงขาว ๆ ที่ใช้ในการเคลือบสิ่งของเช่นกระเบื้องมุงหลังคา.
ดินประสิว
หมายถึง น. ชื่อวัตถุเคมีชนิดหนึ่งมักเกิดจากมูลค้างคาว สำหรับทำดินปืน.
