คระไล
หมายถึง [คฺระ-] ก. ไป. (แผลงมาจาก ไคล).
ครัดเคร่ง
หมายถึง [คฺรัดเคฺร่ง] (กลอน) ก. แน่น, ตึง เช่น แก้มทั้งสองข้างดังปรางทอง เต้านมทั้งสองก็ครัดเคร่ง. (ขุนช้างขุนแผน), เคร่งครัด ก็ว่า.
ว. เข้มงวด, กวดขัน; ถูกต้องครบถ้วน.
ครัน
หมายถึง [คฺรัน] ว. ใช้ประกอบคำอื่นมีความหมายไปในทำนองว่า นัก, แท้, ยิ่ง, จริง, เช่น ครบครัน เสนาะครัน ดีครัน.
ครับ
หมายถึง [คฺรับ] ว. คำรับหรือคำลงท้ายอย่างสุภาพที่ผู้ชายใช้.
ครัว
หมายถึง [คฺรัว] (ถิ่น-พายัพ) น. ของ, สิ่งของ, เครื่องใช้, เช่น พ่อค้าแม่ค้าขายครัว; ทรัพย์มรดก เช่น ลูกหล้าครัวรอม คือ ลูกคนสุดท้องจะได้รับทรัพย์มรดกมากกว่าผู้อื่น, ขายครัวมายาตัว คือ ขายทรัพย์มรดกเพื่อมารักษาตัว.
ครัว
หมายถึง [คฺรัว] น. โรง เรือน หรือห้องสำหรับทำกับข้าวของกิน, เรียกผู้ที่อยู่กินร่วมครัวกัน.
ครัวทาน
หมายถึง (ถิ่น-พายัพ) น. ของถวายพระ.
ครัวเรือน
หมายถึง น. ครอบครัวที่อยู่ในบ้านเรือนเดียวกัน.
ครัวไฟ
หมายถึง น. ครัว.
ครั่ง
หมายถึง [คฺรั่ง] น. เอื้องครั่ง. (ดู เอื้องครั่ง).
ครั่ง
หมายถึง [คฺรั่ง] น. ชื่อเพลี้ยหอยชนิด Laccifer lacca ในวงศ์ Lacciferidae ตัวเมียไม่มีปีก เมื่อเป็นตัวอ่อนระยะแรกจะมีขาและหนวด เคลื่อนไหวได้ เมื่อลอกคราบเวลาต่อมาจะไม่มีขา หยุดอยู่กับที่ดูดกินนํ้าเลี้ยงจากพืชและผลิตสารซึ่งเรียกว่า ขี้ครั่ง นำไปใช้ทำประโยชน์ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ หลายอย่าง.
ครั่น
หมายถึง [คฺรั่น] ก. รู้สึกตึงเนื้อตึงตัว.
ครั่น
หมายถึง [คฺรั่น] ก. รู้สึกประหวั่นพรั่นพรึง.
ครั่นครื้น
หมายถึง [คฺรั่นคฺรื้น] ก. สะเทือน.
ครั่นคร้าม
หมายถึง ก. เกรงขาม, รู้สึกพรั่นพรึง, สะทกสะท้านด้วยความกลัว.
ครั่นตัว,ครั่นเนื้อครั่นตัว
หมายถึง ก. รู้สึกหนาว ๆ ร้อน ๆ เป็นอาการแสดงว่าจะเป็นไข้, รู้สึกสะบัดร้อนสะบัดหนาว, รู้สึกตึงเนื้อตึงตัว.
ครั้ง
หมายถึง [คฺรั้ง] น. คราว, หน, ที.
ครั้น
หมายถึง [คฺรั้น] สัน. เมื่อ.
ครา
หมายถึง [คฺรา] น. ครั้ง, คราว, หน.
คราก
หมายถึง [คฺราก] ก. ยืดขยายออกแล้วไม่คืนตัว เช่น กระเพาะคราก ท้องคราก; สึกกร่อน เช่น รูกลอนคราก รูรอดคราก; กระดูกตะโพกเคลื่อนที่แยกออก เรียกว่า ตะโพกคราก.
คราง
หมายถึง [คฺราง] น. ชื่อหอยทะเลกาบคู่ชนิด Scapharca inaequivalvis ในวงศ์ Arcidae ลักษณะคล้ายหอยแครงแต่ขนาดใหญ่กว่า ที่เปลือกมีขน อาศัยอยู่ตามบริเวณพื้นที่มีโคลนปนทราย.
คราง
หมายถึง [คฺราง] ก. ร้องเบา ๆ เรื่อย ๆ ด้วยความเจ็บปวดหรือเสียใจ, มักใช้เข้าคู่กับคำ ครวญ เป็น ครวญคราง; ร้องเสียงลากยาว ๆ อย่างเสียงฟ้าร้อง เช่น อัมพรอุทรคราง เรียมคร่ำ ครวญแม่. (นิ. นรินทร์).
คราญ
หมายถึง [คฺราน] ว. งาม, สวย, น่ารัก, ใช้ประสมกับคำอื่น เช่น นงคราญ สะคราญ.
คราด
หมายถึง [คฺราด] น. เครื่องมือทำไร่ทำนาใช้วัวหรือควายลาก ลักษณะเป็นคาน มีซี่ห่าง ๆ กัน มีคันชักสำหรับลากขี้หญ้าและทำให้ดินที่ไถแล้วซุย, เครื่องมือสำหรับชักหรือลากขี้หญ้าหรือหยากเยื่อเป็นต้น ทำเป็นซี่ ๆ มีด้ามสำหรับจับชักหรือลากไป.
ก. ชักหรือลากขี้หญ้าเป็นต้นด้วยคราดนั้น.
คราด
หมายถึง [คฺราด] น. ชื่อไม้ล้มลุกหลายชนิดในวงศ์ Compositae ขึ้นตามที่รกร้างว่างเปล่าในที่ชื้นแฉะ เรียกกันว่า ผักคราด หรือ ผักคราดหัวแหวน เช่น ชนิด Spilanthes acmella Murr. ดอกสีเหลืองทรงกรวยแหลม ขนาดเท่าปลายนิ้วก้อย ชนิด S. oleracea (L.) Jacq. ใบหนากว่าชนิดแรกและดอกทรงป้านกว่า, พายัพเรียก ผักเผ็ด.
คราบ
หมายถึง [คฺราบ] น. หนังหรือเปลือกนอกของสัตว์บางชนิดที่ลอกออกได้ เช่น คราบงู คราบกุ้ง, โดยปริยายหมายถึงลักษณาการที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น คนบาปในคราบของนักบุญ; รอยเปื้อนติดกรังอยู่ เช่น คราบนํ้า คราบนํ้ามัน.
คราบหมู
หมายถึง [คฺราบ-] น. เรียกมะขามฝักที่จวนจะแก่ว่า มะขามคราบหมู.
คราม
หมายถึง [คฺราม] น. (๑) ชื่อไม้พุ่มชนิด Indigofera tinctoria L. ในวงศ์ Leguminosae ปลูกเพื่อใช้ใบและต้นทำสีนํ้าเงิน ใช้ย้อมผ้า.
(๒) ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Strobilanthes cusia (Nees) Kuntze ในวงศ์ Acanthaceae ใบใช้ทำสีนํ้าเงิน ใช้ย้อมผ้า, พายัพเรียก ห้อม หรือ ห้อมเมือง, เขียนเป็น ฮ่อม หรือ ฮ่อมเมือง ก็มี.
คราม
หมายถึง [คฺราม] น. บ้าน, มักใช้ประกอบกับคำอื่น เช่น ราชคราม. (ส.; ป. คาม).
คราม
หมายถึง [คฺราม] น. ผงสีนํ้าเงินที่ได้จากต้นคราม.
ว. สีนํ้าเงิน.
ครามครัน
หมายถึง [คฺรามคฺรัน] ว. มาก, หลาย, นัก.
คราว
หมายถึง [คฺราว] ว. เรียกแมวตัวผู้ แก่ รูปร่างใหญ่ หน้าตาดุน่ากลัว และมีหนวดยาว ว่า แมวคราว.
คราว
หมายถึง [คฺราว] น. ครั้ง, หน, เช่น คราวหน้า คราวหลัง, รุ่น เช่น เด็ก ๒ คนนี้อายุคราวเดียวกัน, ใช้เป็นลักษณนาม เช่น สินค้าชนิดนี้ส่งเข้ามา ๓ คราว.
คราส
หมายถึง [คฺราด] ก. กิน เช่น จันทรคราส สุริยคราส (โบราณ เขียนเป็น จันทรคาธ สุริยคาธ โดยถือว่ามาจากบาลีว่า จนฺทคฺคาห สุริยคฺคาห); จับ, ถือ, เช่น สิบนิ้วคราสคนธกำจร เทียนธูปบวร. (สมุทรโฆษ). (ส.).
ครำ
หมายถึง [คฺรำ] น. เรียกน้ำเสียที่ขังอยู่ในพื้นดินที่เป็นแอ่งเช่นใต้ถุนครัว ในท่อระบายน้ำเสีย ว่า นํ้าครำ, ไขเสนียด ก็เรียก.
คริปทอน
หมายถึง น. ธาตุลำดับที่ ๓๖ สัญลักษณ์ Kr เป็นแก๊สเฉื่อย มีปรากฏเพียง ๑ ใน ๖๗๐,๐๐๐ ส่วนในบรรยากาศ. (อ. krypton).
คริสตกาล
หมายถึง น. สมัยเมื่อพระเยซูยังมีพระชนม์อยู่.
คริสตจักร
หมายถึง น. ประชาคมที่เชื่อและรับพระเยซูเป็นพระผู้ไถ่บาป แบ่งเป็น ๓ นิกายใหญ่ ได้แก่ โรมันคาทอลิก โปรเตสแตนต์ และออร์ทอดอกซ์.
คริสตัง
หมายถึง น. ผู้นับถือคริสต์ศาสนานิกายโรมันคาทอลิก.
คริสต์
หมายถึง [คฺริด] น. ชื่อหนึ่งของพระเยซู ผู้ตั้งศาสนาคริสต์.
คริสต์มาส
หมายถึง น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Euphorbia pulcherrima (R. Grah.) Willd. ex Klotzsch ในวงศ์ Euphorbiaceae ออกดอกในฤดูหนาว มีใบประดับสีแดง, สองฤดู หรือ โพผัน ก็เรียก.
คริสต์มาส
หมายถึง น. วันสมภพของพระเยซู. (อ. Christmas).
คริสต์ศตวรรษ
หมายถึง น. รอบ ๑๐๐ ปี นับตั้งแต่วันสมภพของพระเยซู.
คริสต์ศักราช
หมายถึง น. ปีนับตั้งแต่วันสมภพของพระเยซู เริ่มตั้งภายหลังพุทธศักราช ๕๔๓ ปี (พุทธศักราชลบด้วย ๕๔๓ เท่ากับคริสต์ศักราช).
คริสต์ศาสนิกชน
หมายถึง น. ผู้ที่นับถือคริสต์ศาสนา.
คริสเตียน
หมายถึง น. ผู้นับถือคริสต์ศาสนานิกายโปรเตสแตนต์.
ครีครอ
หมายถึง [คฺรีคฺรอ] (โบ; กลอน) ว. รีรอ เช่น จักเลี้ยงชีพเคร่าครีครอ อยู่เท่าเพียงพอ ชีพิตก็ยากยังฉงน. (สมุทรโฆษ).
ครีบ
หมายถึง [คฺรีบ] น. อวัยวะที่เป็นแผ่นติดกันเป็นพืดอยู่ใต้ท้องและสันหลังของปลาเป็นต้น; เรียกของบางอย่างที่มีลักษณะเช่นนั้น เช่น ครีบตาล คือ ครีบ ๒ ข้างของทางตาล มีลักษณะคล้ายฟันเลื่อย.
ครีบสิงห์,ครีบหลังสิงห์
หมายถึง น. ชื่อลายชนิดหนึ่ง.
ครีม
หมายถึง [คฺรีม] น. หัวนํ้านมส่วนที่ลอยขึ้นมา; อาหารที่ผสมด้วยครีมหรือมีลักษณะคล้ายครีม เช่น ครีมหน้าขนมเค้ก; สิ่งที่มีนํ้ามันผสมอยู่และมีลักษณะเหนียวข้นคล้ายครีม จะมีครีมผสมอยู่ด้วยหรือไม่ก็ตาม เช่น ครีมทาหน้า ครีมใส่ผม.
ว. สีอย่างสีขาวออกเหลือง. (อ. cream).
ครีษมายัน
หมายถึง [คฺรีดสะ-] (ดารา) น. จุดสุดทางเหนือ เมื่อดวงอาทิตย์ปรากฏในราววันที่ ๒๒ มิถุนายน เป็นจุดในหน้าร้อน มีกลางวันยาวที่สุด เรียกว่า ครีษมายัน (summer solstice), คู่กับ เหมายัน, อุตตรายัน ก็เรียก. (ส. คฺรีษฺม + อายน).
ครี้
หมายถึง ดู กระซิก ๒.
ครึ
หมายถึง [คฺรึ] (ปาก) ว. เก่าไม่ทันสมัย.
ครึกครื้น
หมายถึง [คฺรึกคฺรื้น] ว. สนุกสนาน, ร่าเริง, เช่น ใจครึกครื้น; เอิกเกริก เช่น งานครึกครื้น ขบวนแห่ครึกครื้น.
ครึกโครม
หมายถึง [คฺรึกโคฺรม] ว. อึกทึก, อื้ออึง, ชวนให้ตื่นเต้น, เป็นที่เล่าลือกันแพร่หลาย.
ครึน
หมายถึง [คฺรึน] น. ชื่อเครื่องดักนกและไก่ทำเป็นบ่วง, ครืน ก็เรียก.
ครึม,ครึมครุ
หมายถึง [คฺรึม, คฺรึมคฺรุ] น. ป่าทึบ, ป่ารก.
ครึ่ง
หมายถึง [คฺรึ่ง] ว. กึ่ง, ๑ ส่วนใน ๒ ส่วน.
ครึ่ง ๆ กลาง ๆ
หมายถึง ว. ไม่ตลอด, ไม่เต็มที่.
ครึ่งชาติ
หมายถึง น. ลูกที่เกิดจากพ่อแม่ที่เป็นคนต่างชาติกัน, ลูกครึ่ง ก็ว่า.
ครึ่งซีก
หมายถึง ว. ครึ่งหนึ่ง เช่น มะพร้าวครึ่งซีก, (ปาก) ครึ่งดวง, เรียกดวงจันทร์ในวัน ๘ ค่ำว่า พระจันทร์ครึ่งซีก.
ครึ่งต่อครึ่ง
หมายถึง ว. อย่างหรือฝ่ายละครึ่งเท่า ๆ กัน.
ครึ่ด
หมายถึง [คฺรึ่ด] ว. ดาษไป, เกลื่อนไป, เช่น คนมากันครึ่ด สีแดงครึ่ด, ครืด ก็ว่า.
ครึ้ม
หมายถึง [คฺรึ้ม] ว. มืดมัว เช่น อากาศครึ้ม; ร่มและเย็น เช่น ป่าครึ้ม; ดกและงาม (ใช้แก่หนวด); ทำให้เพลิดเพลิน เช่น เสียงมโหรีครึ้ม.
ก. กริ่ม, กระหยิ่ม, ร่าเริงในใจ, เช่น ครึ้มใจ.
ครืด
หมายถึง [คฺรืด] ว. ดาษไป, เกลื่อนไป, เช่น คนมากันครืด สีแดงครืด, ครึ่ด ก็ว่า.
ครืด
หมายถึง [คฺรืด] ว. เสียงดังเช่นนั้นอย่างเสียงลากสิ่งของครูดไป หรือเสียงกรน.
ครืดคราด
หมายถึง ว. เสียงดังเช่นนั้นอย่างเสียงหายใจไม่สะดวก.
ครืดคราด
หมายถึง ดู ข้างลาย.
ครืน
หมายถึง [คฺรืน] ดู ครึน.
ครืน
หมายถึง [คฺรืน] ว. เสียงดังลั่นเช่นฟ้าร้อง.
ครืน,ครืน,ครื้น,ครืนครั่น,ครื้นครั่น
หมายถึง [คฺรืน, คฺรื้น, -คฺรั่น] ว. เอิกเกริก, กึกก้อง, สนั่น, มากด้วยกัน.
ครือ
หมายถึง [คฺรือ] (โบ) ก. คือ.
ครือ,ครือ,ครือ ๆ
หมายถึง [คฺรือ] ว. ไม่คับไม่หลวม เช่น เสื้อครือตัว, พอ ๆ กัน เช่น เด็ก ๒ คนนี้ขยันครือ ๆ กัน.
ครื้นครึก
หมายถึง [คฺรื้นคฺรึก] ว. ครึกครื้น, รื่นเริง, สนุกสนาน, เอิกเกริก.
ครื้นเครง
หมายถึง [คฺรื้นเคฺรง] ว. เสียงดังครึกครื้น, สนุกสนาน เช่น หัวเราะกันอย่างครื้นเครง, มีอารมณ์สนุกสนาน เช่น เขาเป็นคนครื้นเครง.
ครุ
หมายถึง [คะรุ] ว. หนัก, ใช้ในตำราฉันทลักษณ์ หมายถึง พยางค์ที่มีเสียงหนัก ได้แก่ พยางค์ที่ประกอบด้วยสระเสียงยาวและสระเกินทั้ง ๔ คือ สระอำ ใอ ไอ เอา เช่น ตา ดำ (สระอำถือเป็น ครุ ก็ได้ ลหุ ก็ได้) และพยางค์ที่มีตัวสะกดทั้งสิ้น เช่น หัด เรียน ใช้เครื่องหมาย แทน, คู่กับ ลหุ ซึ่งใช้เครื่องหมาย แทน. (ป. ครุ ว่า หนัก; สำคัญ, ควรเคารพ, มีค่าสูง; ส. คุรุ ว่า หนัก; สำคัญ, ควรเคารพ, มีค่าสูง).
ครุ
หมายถึง [คะรุ] น. ครู. (ป. ครุ, คุรุ, ว่า ครู; ส. คุรุ ว่า ครู).
ครุ
หมายถึง [คฺรุ] น. ภาชนะสานชนิดหนึ่ง รูปกลม ๆ เหมือนกะลาตัด ยาชัน มีหูหิ้ว ใช้ตักน้ำ.
ครุก,ครุก-
หมายถึง [คะรุกะ-] (แบบ) ว. หนัก เช่น ครุกาบัติ ว่า อาบัติหนัก. (ป.).
ครุกรรม
หมายถึง [คะรุกำ] น. กรรมหนัก มีทั้งฝ่ายกุศลและอกุศล, การได้บรรลุฌานสมาบัติเป็นครุกรรมฝ่ายกุศล การกระทำอนันตริยกรรมเป็นครุกรรมฝ่ายอกุศล.
ครุกาบัติ
หมายถึง [คะรุกาบัด] น. อาบัติหนัก ได้แก่ อาบัติปาราชิก เมื่อภิกษุต้องอาบัติปาราชิก ถือว่าขาดจากความเป็นภิกษุทันที แม้กลับมาบวชใหม่ก็ไม่เป็นภิกษุ.
ครุคระ
หมายถึง [คฺรุคฺระ] ว. ขรุขระ, ไม่เรียบเป็นตะปุ่มตะป่ำ, เช่น ทั้งคางเคราก็ครุคระขึ้นรำไรอกย่นขนเขียวขดแข็ง. (ม. ร่ายยาว ชูชก).
ครุฑ
หมายถึง [คฺรุด] น. พญานกในเทพนิยาย เป็นพาหนะของพระนารายณ์, ใช้เป็นตราแผ่นดินและเครื่องหมายทางราชการ. (ส.; ป. ครุฬ).
ครุฑกระทง
หมายถึง ดู เบญกานี ๒.
ครุฑพ่าห์
หมายถึง [คฺรุดพ่า] น. ชื่อธงมีลักษณะเป็นธงสามชาย ๓ ผืน ผืนธงทำด้วยผ้าปักไหมทองเป็นลวดลายเครือกระหนก สอดร่วมอยู่ในคันธงเดียวกันซึ่งเป็นเหล็กและทำเป็นกิ่งแยกจากคันกลางทางด้านซ้ายและด้านขวา ปลายคันธงทำเป็นรูปใบหอก ที่โคนคันธงตรงส่วนสวมต่อกับคันธงท่อนล่างติดรูปพระนารายณ์ทรงครุฑ เรียกเต็มว่า ธงพระครุฑพ่าห์ หรือ ธงชัยพระครุฑพ่าห์ หรือ ธงชัยพระครุฑพ่าห์ใหญ่, ใช้เข้าคู่กับ ธงกระบี่ธุช โดยธงพระครุฑพ่าห์อยู่ทางด้านขวา และธงกระบี่ธุชอยู่ทางด้านซ้าย.
ครุฑมาน
หมายถึง ครุฑ, เจ้าแห่งนก
ครุภัณฑ์
หมายถึง [คะรุพัน] น. ของที่ใช้ทนทาน เช่น ตู้ โต๊ะ เก้าอี้.
ครุมเครือ
หมายถึง [คฺรุมเคฺรือ] ว. คลุมเครือ.
ครุย
หมายถึง [คฺรุย] น. ชายผ้าที่ทำเป็นเส้น ๆ, ชายครุย ก็ว่า; ชื่อเสื้อจำพวกหนึ่ง ใช้สวมหรือคลุม มีหลายชนิด ใช้เป็นเครื่องประกอบเกียรติยศหรือแสดงหน้าที่ในพิธีการหรือแสดงวิทยฐานะ.
ครุวนา
หมายถึง [คะรุวะนา] น. อุปมา, เปรียบ.
ครุวาร
หมายถึง [คะรุวาน] น. วันพฤหัสบดี ถือว่าเป็นวันครู. (ป.).
ครุศาสตร์
หมายถึง [คะรุสาด] น. วิชาว่าด้วยการสร้างพื้นฐานและความรู้ของการเป็นครู ประกอบด้วยวิชาการศึกษาเป็นต้น.
ครุ่น
หมายถึง [คฺรุ่น] ว. บ่อย ๆ เช่น เจ็บปวดครุ่นไปไข้ชราถอยกำลังวังชาลงทุกปี. (สังข์ทอง), ซ้ำ ๆ, รํ่าไป, เช่น ครุ่นแค้น.
ครุ่นคิด
หมายถึง น. ชื่อเพลงไทยทำนองหนึ่ง.
ครุ่นคิด
หมายถึง ก. คิดซ้ำ ๆ ซาก ๆ.
ครู
หมายถึง [คฺรู] น. ผู้สั่งสอนศิษย์, ผู้ถ่ายทอดความรู้ให้แก่ศิษย์. (ป. ครุ, คุรุ; ส. คุรุ).
ครู
หมายถึง [คะรู] (โหร) น. ชื่อยาม ๑ ใน ๘ ยามในเวลากลางวัน. (ดู ยาม).
ครูด
หมายถึง [คฺรูด] ก. ขูดหรือครู่ไป.
ครู่
หมายถึง [คฺรู่] น. เวลาชั่วขณะหนึ่ง เช่น เวลาชั่วครู่.
ครู่
หมายถึง [คฺรู่] ก. ลาก ถู หรือรู่ไปบนของแข็ง.
