ขิงก็รา ข่าก็แรง
หมายถึง (สำ) ต่างก็จัดจ้านพอ ๆ กัน, ต่างก็มีอารมณ์ร้อนพอ ๆ กัน, ต่างไม่ยอมลดละกัน.
ขิงแกลง,ขิงแครง
หมายถึง [-แกฺลง, -แคฺรง] ดู ขิง.
ขิงแห้ง
หมายถึง น. ขิงชนิดหนึ่งที่ตากแห้ง ใช้เป็นเครื่องยาไทย.
ขิด
หมายถึง น. ชื่อผ้าทอชนิดหนึ่ง มีวิธีทำลวดลายโดยใช้ไม้แผ่นแบนบางปากโค้งให้ปลายหนึ่งแหลมเป็นเครื่องมือสำหรับสะกิดเส้นเครือหรือเส้นยืน เพื่อเก็บยกขึ้นตามรูปลักษณะลวดลายที่ต้องการในแต่ละแถวแต่ละลาย, เขียนเป็น ขิต ก็มี.
ขิปสัทโท
หมายถึง [ขิปะ-] (ราชา) ก. กระแอม. (จินดามณี). (ป. ขิปิตสทฺท ว่า เสียงจาม).
ขิม
หมายถึง น. ชื่อเครื่องดนตรีจีนชนิดหนึ่ง
รูปคล้ายพระจันทร์ครึ่งซีก ใช้ตี.
ขิ่ง
หมายถึง ก. พยายามทำสิ่งที่ยากอันตนจะต้องทำให้เสร็จ เช่น ท้าวธผู้ข้อนขิ่งทำทาน. (ม. คำหลวง ชูชก).
ขีณะ
หมายถึง (แบบ) ว. สิ้นไป เช่น ถั่นคํ่าขีณะแล้ว. (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์). (ป.).
ขีณาสพ
หมายถึง [ขีนาสบ] (แบบ) น. พระผู้สิ้นอาสวะ, พระอรหันต์. (ป. ขีณ + อาสว).
ขีด
หมายถึง ก. ใช้ของแหลมหรือมีดเป็นต้นทำให้เป็นเส้นหรือรอยยาว.
น. แนวเส้น; ระดับ เช่น เกินขีด, ขีดขั้น ก็ว่า; ลักษณนามเรียกสิ่งที่เป็นเส้นหรือรอยยาวปรากฏอยู่บนพื้นสิ่งใดสิ่งหนึ่ง เช่น มีรอย ๓ ขีด; (ปาก) เรียกเครื่องหมายแสดงระดับชั้นของข้าราชการพลเรือน เช่น ข้าราชการชั้นตรีที่บ่ามีขีดใหญ่ ๑ ขีด; เรียกน้ำหนัก ๑ ใน ๑๐ ของกิโลกรัมว่า ขีดหนึ่ง.
ขีดขั้น
หมายถึง น. ระดับแห่งความรู้ความสามารถเป็นต้น เช่น ขีดขั้นแห่งสติปัญญา.
ขีดคร่อม
หมายถึง (กฎ) ก. ขีดเส้นขนานคู่ขวางไว้ข้างด้านหน้าเช็ค. (ดู เช็คขีดคร่อม).
ขีดคั่น
หมายถึง ก. ขีดกั้นไว้, กำหนดไว้โดยเฉพาะ เช่น อ่านหนังสือไปถึงไหนแล้ว ให้ทำเครื่องหมายขีดคั่นไว้.
ขีดฆ่า
หมายถึง (กฎ) ก. ขีดเส้นตัดข้อความในเอกสารออกและลงลายมือชื่อกำกับเพื่อแก้ไขเพิ่มเติม หรือยกเลิกข้อความนั้น; ตามประมวลรัษฎากร หมายความว่า การกระทำเพื่อมิให้ใช้แสตมป์ได้อีกโดยขีดเส้นคร่อมฆ่าแสตมป์ที่ปิดทับกระดาษและลงวันเดือนปีที่ขีดฆ่าไว้ด้วย.
ขีดเส้นตาย
หมายถึง ก. กำหนดเวลาสุดท้ายให้.
ขีดเส้นใต้
หมายถึง น. ชื่อหนึ่งของเครื่องหมายสัญประกาศ. (ดู สัญประกาศ).
ขีปนาวุธ
หมายถึง [ขีปะ-] น. อาวุธซึ่งถูกส่งออกไปจากผิวพิภพเพื่อใช้ประหัตประหารหรือทำลายในการสงคราม โดยมีการบังคับวิถีในตัวเองเพื่อนำไปสู่เป้าหมาย การบังคับวิถีนี้บังคับเฉพาะตอนขึ้นเท่านั้น มีหลายชนิด เช่น ขีปนาวุธข้ามทวีป. (อ. ballistic missile).
ขีระ
หมายถึง (แบบ) น. นํ้านม. (ป.).
ขี่
หมายถึง ก. นั่งเอาขาคร่อม, โดยปริยายหมายถึงนั่งไปในยานพาหนะ.
ขี่ช้างจับตั๊กแตน
หมายถึง (สำ) ก. ลงทุนมากแต่ได้ผลนิดหน่อย.
ขี่ม้าตีคลี
หมายถึง น. ชื่อท่ารำท่าหนึ่ง.
ขี่ม้าส่งเมือง
หมายถึง น. ชื่อการเล่นของเด็กอย่างหนึ่ง ฝ่ายแพ้ต้องให้ฝ่ายชนะขี่หลังไปส่งถึงที่ฝ่ายชนะ.
ขี่ม้าเลียบค่าย
หมายถึง น. ชื่อท่ารำท่าหนึ่ง.
ขี้
หมายถึง ก. กิริยาที่ถ่ายกากอาหารออกทางทวารหนัก, ถ่ายอุจจาระ, ราชาศัพท์ว่า ลงพระบังคนหนัก.
น. กากอาหารที่ร่างกายไม่ต้องการแล้วขับถ่ายออกทางทวารหนัก, อุจจาระ, สิ่งที่ร่างกายขับถ่ายออกมาเกรอะกรังอยู่ เช่น ขี้ไคล ขี้รังแค ขี้หู ขี้ตา, โดยปริยายหมายความถึงสิ่งที่ไม่ต้องการ เช่น ขี้ตะกั่ว, เศษหรือกากที่ออกมาจากสิ่งนั้น ๆ เช่น ขี้กบ ขี้เลื่อย.
ว. ใช้ประกอบหน้าคำที่แสดงความหมายในทางที่ไม่ดี เช่น ขี้เกียจ ขี้เหนียว, หรือมักเป็นเช่นนั้น เช่น ขี้หัวเราะ ขี้ขอ.
ขี้กบ
หมายถึง น. เศษไม้ที่ออกมาด้วยการไสกบ.
ขี้กระทาเกลือ,ขี้ทา
หมายถึง น. ขี้เกลืออันตกกระฉาบทาไปตามพื้นดิน หรือพื้นที่มีเกลือแห้งเกรอะอยู่เป็นกระ.
ขี้กลาก
หมายถึง น. ชื่อโรคผิวหนังอย่างหนึ่ง มีหลายชนิด เกิดจากเชื้อรา ขึ้นเป็นวง มีอาการคัน, กลาก ก็ว่า.
ขี้กะโล้โท้
หมายถึง (ปาก) ว. ไม่ดี, ไม่มีคุณภาพ, เอาเรื่องเอาราวไม่ได้.
ขี้กา
หมายถึง น. ชื่อไม้เถาเนื้ออ่อนหลายชนิดหลายสกุลในวงศ์ Cucurbitaceae ผลกลมขนาดผลมะนาวถึงผลส้มเกลี้ยง สุกสีแดง เมล็ดสีเขียวแก่ มีเยื่อเป็นเมือก ๆ หุ้ม และมีรสขม เช่น ขี้กาแดง หรือ กระดึงช้างเผือก (Trichosanthes tricuspidata Lour.).
ขี้กาดง
หมายถึง ดู กระดอม.
ขี้กาเหลี่ยม
หมายถึง ดู กระดอม.
ขี้กาแดง
หมายถึง น. ชื่อไม้เถาเนื้ออ่อนชนิด Trichosanthes tricuspidata Lour. ในวงศ์ Cucurbitaceae เถาเป็นเหลี่ยม มีมือเกาะแยกเป็น ๓ แฉก ใบใหญ่มน บางทีเป็น ๕ เหลี่ยม กลีบเลี้ยงสีแดง กลีบดอกสีขาวหรือขาวอมชมพู ผลกลมใหญ่ขนาดผลส้ม สุกสีแดง เมล็ดเป็นพิษเบื่อเมา, กระดึงช้างเผือก ก็เรียก.
ขี้กุ่ง
หมายถึง (ถิ่น-พายัพ) น. จิ้งโกร่ง. (ดู จิ้งโกร่ง).
ขี้ก้อนใหญ่ให้เด็กเห็น
หมายถึง (สำ) ก. ทำสิ่งที่ไม่สมควรให้ผู้น้อยเห็น.
ขี้ก้าง
หมายถึง น. ขี้ดีบุกที่ถลุงแล้วเอาไปถลุงอีก.
ว. ผอมจนเห็นซี่โครงเป็นซี่ ๆ, ผอมเนื้อน้อย.
ขี้ก้าง
หมายถึง ดู ก้าง ๒.
ขี้ขม
หมายถึง น. ชื่อปลานํ้าจืดชนิด Osteochilus hasselti ในวงศ์ Cyprinidae เกล็ดข้างตัวมีจุดสีดำจนเห็นเรียงกันเป็นลายตามยาว ๖-๘ เส้น ที่โคนครีบหางมีจุดสีดำใหญ่ ครีบต่าง ๆ สีแดงส้ม เฉพาะครีบอกสีเขียวอ่อน พบทั้งในแหล่งนํ้านิ่งและนํ้าไหลทั่วทุกภาคของประเทศไทย ขนาดยาวได้ถึง ๓๐ เซนติเมตร, ซ่าสร้อยนกเขา นกเขา หรือ พรหมหัวเหม็น ก็เรียก.
ขี้ขวง
หมายถึง น. ผักขี้ขวง. (ดู ขวง ๑).
ขี้ขุย
หมายถึง ดู ขี้ควาย.
ขี้ข้า
หมายถึง น. ทาส, ไพร่.
ขี้ครอก
หมายถึง น. ลูกของขี้ข้า, ทาสโดยกำเนิด.
ขี้ครอก
หมายถึง น. (๑) ชื่อไม้พุ่มชนิด Urena lobata L. ในวงศ์ Malvaceae ดอกสีชมพู ผลมีขนปลายเงี่ยงคลุม.
(๒) ดู กระชับ ๑.
ขี้ครั่ง
หมายถึง น. สารซึ่งตัวครั่งผลิตออกมาหุ้มลำตัว ประกอบด้วยชันเป็นส่วนใหญ่ ไข และสารสีแดง.
ขี้คร้าน
หมายถึง ก. เชื่อว่าเป็นเช่นนั้น เช่น พอยอเข้าหน่อยขี้คร้านจะทำให้ทุกอย่าง.
ขี้ควาย
หมายถึง น. ชื่อปลาทะเลชนิด Polycaulus uranoscopus ในวงศ์ Synanceiidae ตัวแบนข้างเล็กน้อย หัวสั้น ปากกว้างเชิดขึ้น ลำตัวมีรอยด่างสีนํ้าตาล มักมีจุดขาวประปราย ขอบครีบเป็นสีดำคลํ้า เงี่ยงมีพิษ ซ่อนตัวอยู่ตามซอกหินหรือพื้นท้องทะเล, ขี้ขุย ก็เรียก.
ขี้คุก
หมายถึง ว. เคยต้องโทษจำคุกมาแล้ว.
ขี้จาบ
หมายถึง (ปาก) ว. หยาบคาย เช่น ชาติอ้ายขี้จาบปราบเพื่อนบ้าน. (รามเกียรติ์ พลเสพย์).
ขี้ซ้าย,ขี้ไซ้
หมายถึง (ปาก) ว. ที่เลวกว่า (ใช้ในความปฏิเสธ) เช่น ไม่ได้ขี้ไซ้ของเขา.
ขี้ตด
หมายถึง (ถิ่น-ปักษ์ใต้) น. แมลงตด. (ดู ตด ๒).
ขี้ตังนี
หมายถึง ดู ชันโรง.
ขี้ตา,ขี้ตาเล็น
หมายถึง (ปาก) ว. เล็กมาก.
ขี้ติ้ว
หมายถึง ดู ติ้ว ๑.
ขี้ตืด
หมายถึง (ปาก) ว. ตระหนี่, ขี้เหนียว ก็ว่า.
ขี้ถัง
หมายถึง (ปาก) ว. เลวทราม เช่น จงหลีกเลี่ยงเสียให้พ้นคนขี้ถัง. (สุภาษิตสุนทรภู่).
ขี้ทูด
หมายถึง น. ชื่อโรคเรื้อนชนิดทำให้มือกุดเท้ากุด.
ขี้นก
หมายถึง น. (๑) ชื่อฝรั่งพันธุ์หนึ่ง ผลเล็ก ไส้แดง.
(๒) ชื่อพริกขี้หนูพันธุ์หนึ่ง รสเผ็ดร้อนกว่าพริกขี้หนูธรรมดา.
ขี้ปะติ๋ว
หมายถึง ว. เล็กน้อย, ไม่สำคัญ.
ขี้ปาก
หมายถึง น. คำที่เอาอย่างเขามาพูด; คนสำหรับเขาล้อด่าว่าและติเตียน.
ขี้ผง
หมายถึง ว. เล็กน้อย, ไม่สำคัญ.
ขี้ผึ้ง
หมายถึง น. รังผึ้งที่เอามาหุงใช้ในการต่าง ๆ เช่น ทำเทียน ทำสีผึ้ง.
ขี้ผึ้ง
หมายถึง ดู เต่าเหลือง.
ขี้ฝิ่น
หมายถึง น. กากของฝิ่นที่สูบแล้ว, คนติดฝิ่น, ขี้ยา ก็เรียก.
ขี้มอด
หมายถึง น. ชื่อไม้ต้นขนาดเล็ก ๒ ชนิด ในวงศ์ Leguminosae คือ ชนิด Dalbergia lanceolaria L.f. var. lakhonensis (Gagnep.) Niyomdham ดอกสีขาวหรือขาวแกมม่วงน้ำเงิน และชนิด Derris robusta Benth. ดอกสีชมพูถึงม่วงอ่อน เนื้อไม้ฟ่าม ใช้ทำหีบหรือลัง.
ขี้มิ่น
หมายถึง (ถิ่น-อีสาน, ปักษ์ใต้) น. ขมิ้น. (ดู ขมิ้น ๑).
ขี้มูก
หมายถึง น. นํ้าเมือกที่ไหลออกทางจมูก.
ขี้ม้า
หมายถึง ว. เรียกสีกากีแกมเขียวว่า สีขี้ม้า.
ขี้ม้า
หมายถึง น. ชื่อส้มพันธุ์หนึ่งของชนิด Citrus reticulata Blanco.
ขี้ยอก
หมายถึง น. ชื่อปลานํ้าจืดชนิด Mystacoleucus marginatus ในวงศ์ Cyprinidae รูปร่างทั่วไปคล้ายปลาตะเพียน เว้นแต่มีหนามแข็งยื่นจากต้นครีบหลังออกไปข้างหน้า, ชื่อนี้เรียกกันเฉพาะในเขตแม่นํ้าปิงเท่านั้น ในเขตแม่นํ้าน่านเรียก หนามไผ่, ปักษ์ใต้เรียก หญ้า.
ขี้ยา
หมายถึง น. กากของฝิ่นที่สูบแล้ว, คนติดฝิ่น, ขี้ฝิ่น ก็เรียก.
ว. ติดฝิ่น.
ขี้รังแค
หมายถึง น. ขุยหนังหัว มีลักษณะเป็นผง ๆ สีขาว, ขี้ลม หรือ รังแค ก็เรียก.
ขี้ราดโทษล่อง
หมายถึง (สำ) ก. ทำผิดเอง แล้วกลับโทษผู้อื่น.
ขี้ริ้ว
หมายถึง น. เรียกผ้าเก่าที่ใช้เช็ดถูเป็นต้น.
ว. ไม่สวย, ไม่งาม, บางทีใช้เข้าคู่กับคำ ขี้เหร่ เป็น ขี้ริ้วขี้เหร่.
ขี้ลม
หมายถึง น. ชื่อผักที่ขึ้นปกคลุมตามต้นไม้ชายทะเล มีสีเหลืองคล้ายฝอยทอง. (พจน. ๒๔๙๓).
ขี้ลม
หมายถึง น. ขุยหนังหัว มีลักษณะเป็นผง ๆ สีขาว, ขี้รังแค หรือ รังแค ก็เรียก.
ขี้ลอก
หมายถึง (ปาก) น. ดินที่ลอกขึ้นมาจากท้องร่อง.
ขี้ลีบ
หมายถึง (ปาก) น. ข้าวลีบ เช่น ชาวนาคัดเอาขี้ลีบออก.
ขี้สูด
หมายถึง (ถิ่น-อีสาน) ดู ชันโรง.
ขี้หดตดหาย
หมายถึง (ปาก) ว. ใช้เป็นสำนวนประกอบคำ กลัว ว่า กลัวจนขี้หดตดหาย หมายความว่า กลัวมาก.
ขี้หนอน
หมายถึง [-หฺนอน] น. (๑) ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Zollingeria dongnaiensis Pierre ในวงศ์ Sapindaceae ขึ้นตามป่าโปร่งที่ตํ่า ผลมี ๓ ครีบ.
(๒) ชื่อไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Scleropyrum wallichianum (Wight et Arn.) Arn. ในวงศ์ Santalaceae ลำต้นมีหนามแข็ง ใบอ่อนและดอกเป็นพิษอย่างแรง.
(๓) ดู สำเภา ๒.
ขี้หนู
หมายถึง น. (๑) ชื่อพริกชนิด Capsicum frutescens L. ในวงศ์ Solanaceae เม็ดเล็ก, พริกแกว ก็เรียก.
(๒) ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Coleus parvifolius Benth. ในวงศ์ Labiatae หัวกินได้ เรียกว่า มันขี้หนู.
ขี้หนู
หมายถึง น. ชื่อขนมชนิดหนึ่ง ทำจากแป้งข้าวเจ้าโม่ทับน้ำ ยีให้ร่วนแล้วนึ่งให้สุก ใส่น้ำเชื่อม เคล้าให้ฟูเป็นเม็ดเล็ก ๆ คล้ายเม็ดทราย โรยด้วยมะพร้าวทึนทึกขูด, (ราชา) ขนมทราย.
ขี้หน้า
หมายถึง น. หน้า (ใช้ในความหมั่นไส้ รังเกียจ หรือ ดูหมิ่น) เช่น เกลียดขี้หน้า ขายขี้หน้า.
ขี้หมา
หมายถึง น. ก้อนขี้หมา, หัวขี้หมา ก็เรียก. (ดู ก้อนขี้หมา).
(ปาก) ว. ไม่มีคุณค่า, ไร้สาระ, เช่น เรื่องขี้หมา ของขี้หมา.
ขี้หมูขี้หมา
หมายถึง (ปาก) ว. ไร้สาระ, ไม่สำคัญ, ไม่มีค่า, ไม่มีราคา.
ขี้หมูราขี้หมาแห้ง
หมายถึง ว. ไร้สาระ, ไร้ประโยชน์, เช่น เรื่องขี้หมูราขี้หมาแห้ง.
ขี้อ้น
หมายถึง น. (๑) ชื่อไม้พุ่มหลายชนิดในสกุล Helicteres วงศ์ Sterculiaceae ลูกเป็นขน ๆ.
(๒) ดู กระชับ ๑.
ขี้อ้าย
หมายถึง น. (๑) ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Terminalia triptera Stapf. ในวงศ์ Combretaceae เปลือกชั้นในสีแสด รสฝาด ใช้เคี้ยวกับหมาก, กำจาย ก็เรียก, จันทบุรีเรียก หอมกราย.
(๒) ชื่อไม้ต้น ๓ ชนิดในสกุล Walsura วงศ์ Meliaceae คือ ชนิด W. robusta Roxb., W. trichostemon Miq. และ W. villosa Wall.
ขี้เกลือ
หมายถึง น. คราบเหงื่อที่แห้งกรังจนขึ้นขาว.
ขี้เกลื้อน
หมายถึง น. ชื่อโรคผิวหนังเกิดจากเชื้อรา Malassezia furfur ขึ้นเป็นดวงขาว ๆ อาจมีอาการคัน, เกลื้อน ก็ว่า.
ขี้เข็บ
หมายถึง ดู ตะเข็บ ๑.
ขี้เค้า
หมายถึง น. ขี้ข้า.
ขี้เซา
หมายถึง ว. นอนปลุกให้ตื่นยาก.
ขี้เดือด
หมายถึง น. ขี้เมฆตามริมขอบฟ้าวิ่งเดือดพลุ่งขึ้นข้างบนซึ่งนัยว่าจะเกิดพายุ.
ขี้เต่า
หมายถึง น. เมือกเหงื่อไคลที่ติดอยู่ตามรักแร้ มีกลิ่นเหม็น.
ขี้เถ้า
หมายถึง น. เถ้า.
ขี้เทา
หมายถึง น. ขี้ที่ค้างอยู่ในลำไส้เด็กที่คลอดใหม่.
ขี้เทือก
หมายถึง น. ที่ดินที่ไถและคราดเป็นต้นแล้วทำให้เป็นโคลนเป็นตมเพื่อตกกล้า เช่น ทำขี้เทือกตกกล้า, เทือก ก็ว่า.
ขี้เท่อ
หมายถึง ว. ไม่คม, ไม่ฉลาด, เซ่อ.
น. ความโง่ เช่น ขยายขี้เท่อ.
ขี้เป็ด
หมายถึง น. ชื่อทรายหรือดินร่วนสีดำคล้ายขี้เป็ด.
ขี้เป้
หมายถึง ว. ไม่ได้เรื่อง เช่น คนขี้เป้ ของขี้เป้.
