ตัวอย่าง คำพังเพย ที่ใช้บ่อย 100 คำ
คำพังเพย หมายถึง คำเปรียบเปรย ถ้อยอุปมาที่กล่าวกระทบเสียดสี ซึ่งมาจากเหตุการณ์เรื่องราว หรือ ความเป็นไปในวิถีชีวิตของคนรุ่นก่อน
รวมตัวอย่างของ คำพังเพย ที่ใช้บ่อย ๆ ในชีวิตประจำวัน ไว้ให้ดังนี้
- กงเกวียนกำเกวียน
หมายถึง เวรสนองเวร, กรรมสนองกรรม, เช่นทำแกเขาอย่างไร ตนหรือลูกหลานก็อาจจะถูกทำในทำนองเดียวกันอย่างนั้นบ้างเป็นกงกำกงเกวียน
- กระดี่ได้น้ำ
หมายถึง ใช้เปรียบเทียบคนที่แสดงอาการดีอกดีใจจนตัวสั่นเช่นเขาดีใจเหมือนกระดี่ได้น้ำ
- กระต่ายขาเดียว
หมายถึง ยืนกรานไม่ยอมรับ
- กระต่ายตื่นตูม
หมายถึง ใช้เปรียบเทียบคนที่แสดงอาการตื่นตกใจง่ายโดยไม่ทันสำรวจให้ถ่องแท้ก่อน
- กระต่ายสามขา
หมายถึง ยืนกรานไม่ยอมรับ
- กระต่ายหมายจันทร์
หมายถึง ผู้ชายหมายปองผู้หญิงที่มีฐานะดีกว่า
- กาคาบพริก
หมายถึง ลักษณะคนผิวดำแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าแดง
- เกลือเป็นหนอน
หมายถึง ญาติมิตรสามาภรรยาบุตรธิดาเพื่อนร่วมงานหรือคนในบ้านคิดคดทรยศ
- ไก่งามเพราะขนคนงามเพราะแต่ง
หมายถึง ความสวยงามเกิดขึ้นได้จากการปรุงแต่ง
- ไก่เห็นตีนงูงูเห็นนมไก่
หมายถึง ต่างฝ่ายต่างรู้ความลับของกันและกัน
- ขนมจีนผสมน้ำยา
หมายถึง พอดีกัน จะว่าข้างไหนดีกว่ากันไม่ได้
- ข่มเขาโคขืน
หมายถึง บังคับขืนใจผู้อื่นให้ทำตามที่ตนต้องการเช่นจะจัดแจงแต่งตามอารมณ์ให้กินหญ้าเราเหมือนข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า
- ข่มเขาโคขืนให้กลืนหญ้า
หมายถึง บังคับขืนใจผู้อื่นให้ทำตามที่ตนต้องการ
- ขว้างงูไม่พ้นคอ
หมายถึง ทำอะไรแล้วผลร้ายกลับมาสู่ตัว
- ขวานผ่าซาก
หมายถึง โผงผางไม่เกรงใจใคร(ใช้แค่กริยาพูด)
- ข้างนอกขรุขระข้างในต๊ะติ๊งโหน่ง
หมายถึง สิ่งที่ดูภายนอกแล้วดูไม่สวยงามหรือดูไม่ดี แต่แท้จริงแล้วภายในนั้นมีความสวยงามหรือความดีซ่อนอยู่ภายใน
หมายเหตุ เป็นสำนวนที่ตรงกันข้ามกับ ข้างนอกสุกใสข้างในเป็นโพรง
- ข้างนอกสุกใสข้างในเป็นโพรง
หมายถึง สิ่งที่ดูภายนอกแล้วดูสวยงามดูดี แต่แท้จริงแล้วภายในนั้นแย่
ที่มา เปรียบเทียบกับผลไม้ ที่ภายนอกผลสวยงาม แต่ภายในนั้นเป็นโพรงเนื่องจากมีแมลงกินหมดแล้ว
หมายเหตุ เป็นสำนวนที่ตรงกันข้ามกับ ข้างนอกขรุขระข้างในต๊ะติ๊งโหน่ง
- ขิงก็ราข่าก็แรง
หมายถึง ต่างก็จัดจ้านพอๆกัน,ต่างก็มีอารมณ์ร้อนพอๆกัน,ต่างไม่ยอมลดละกัน
- ขุนไม่เชื่อง
หมายถึง เลี้ยงไม่เชื่องมีแต่เนรคุณ
- เข้าเมืองตาหลิ่วต้องหลิ่วตาตาม
หมายถึง ประพฤติตัวเหมาะสมกับกาลเทศะ, ปรับตัวให้เข้ากับสถานที่ คน และสิ่งแวดล้อมที่ตัวเองอาศัยอยู่
- เขียนด้วยมือลบด้วยตีน
หมายถึง ยกย่องแล้วกลับทําลายในภายหลัง
หมายเหตุ เขียนด้วยมือลบด้วยเท้า ก็ว่า
- เขียนเสือให้วัวกลัว
หมายถึง ทำอย่างใดอย่างหนึ่งเพื่อให้อีกฝ่ายหนึ่งเสียขวัญหรือเกรงขาม
- คดในข้องอในกระดูก
หมายถึง มีสันดานคดโกง
- คนตายขายคนเป็น
หมายถึง การจัดงานศพให้แก่ผู้ตายอย่างใหญ่โตทั้งที่ผู้อยู่ข้างหลังยากจนไม่มีเงิน หรือต้องไปกู้เงินมาจนเป็นหนี้สิน
- คนล้มอย่าข้าม
หมายถึง คนที่เคยมีอำนาจวาสนา แล้วหมดอำนาจ อย่าไปซ้ำเติมเขา เพราะเขาอาจกลับมามีอำนาจอีกได้
- คบคนให้ดูหน้าซื้อผ้าให้ดูเนื้อ
หมายถึง จะคบกับใครพิจารณาให้ดีเสียก่อน เช่นเดียวกับการเลือกซื้อผ้า
- คว่ำบาตร
หมายถึง ไม่ยอมคบค้าสมาคมด้วย,เดิมหมายถึงสังฆกรรมที่พระสงฆ์ประกาศลงโทษคฤหัสถ์ผู้ประทุษร้ายต่อศาสนาด้วยการไม่คบไม่รับบิณฑบาตเป็นต้น
- คางคกขึ้นวอ
หมายถึง คนที่มีฐานะต่ำต้อยพอได้ดิบได้ดีก็มักแสดงกิริยาอวดดีลืมตัว
- จับปลาสองมือ
หมายถึง หมายจะเอาให้ได้ทั้ง2อย่าง,เสี่ยงทำการพร้อมๆกันซึ่งอาจไม่สำเร็จทั้ง2อย่าง
- จุดไต้ตำตอ
หมายถึง พูดหรือทําสิ่งใดสิ่งหนึ่งบังเอิญไปโดนเอาเจ้าตัวหรือผู้ที่เป็นเจ้าของเรื่องนั้นเข้าโดยผู้พูดหรือผู้ทําไม่รู้ตัว
- ใจเขาใจเรา
หมายถึง การที่มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น หากคิดที่จะทำอะไรสักอย่างกับผู้อื่น ให้นึกถึงความรู้สึกของเขา ถ้าเราเป็นเขาจะรู้สึกอย่างไร
- ใจดีผีเข้า
หมายถึง คนใจดีเป็นคนดีเกินไปมักถูกรังแก
- ชักน้ำเข้าลึกชักศึกเข้าบ้าน
หมายถึง นำศัตรูเข้าบ้าน
- ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด
หมายถึง คนที่ทำความผิดอย่างร้ายแรงย่อมไม่สามารถปกปิดความผิดของตนได้หรือพยายามหาหลักฐานมากลบเกลื่อนแต่ไม่สามารถปกปิดความผิดนั้นได้
- ซื่อเหมือนแมวนอนหวด
หมายถึง ทำทีว่าเป็นคนซื่อ แต่พอเผลอก็ออกลวดลายทันที เช่นเดียวกับแมวที่นอนบิดขี้เกียจ ไม่ลืมหูลืมตาอยู่ใกล้ ๆ หวดนึ่งข้าวข้าง ๆ เตาไฟที่มีปลาย่างวางอยู่พอคนเผลอมันก็ลุกขึ้นคาบ เอาปลาไปทันที
หมายเหตุ แมวนอนหวด ก็ว่า
หมวด สัตว์
- เด็ดบัวไม่ไว้ใย
หมายถึง ตัดขาด,ตัดญาติขาดมิตรกันเด็ดขาด,มักใช้คู่กับเด็ดดอกไม่ไว้ขั้วเด็ดบัวไม่ไว้ใย
- เด็ดบัวเหลือใย
- เดินตามหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด
หมายถึง ประพฤติตามอย่างผู้ใหญ่ย่อมปลอดภัย
- ตักน้ำใส่กะโหลกชะโงกดูเงา
หมายถึง การจะทำอะไรให้รู้จักประมาณตน รู้จักฐานะของตัวเอง เจียมเนื้อเจียมตัว อย่ามักใหญ่ใฝ่สูงทำที่อะไรเกินตัว
หมวด ตักน้ำใส่กระโหลกชะโงกดูเงา : กระโหลก เขียนผิด ต้องเป็น กะโหลก
- ตาดีได้ตาร้ายเสีย
หมายถึง ถ้าโชคดี ตานั้นก็ได้ ถ้าโชคร้าย ตานั้นก็เสีย
ที่มา ตาในที่นี้หมายถึงรอบการเล่น มักใช้ในการพนันขันต่อหรือเกมกีฬา
- ตีงูให้กากิน
หมายถึง ลงทุนลงแรงทำสิ่งที่ไม่เป็นคุณแก่ตนมีแต่จะเป็นโทษแล้วยังกลับไปเป็นประโยชน์แก่ผู้อื่นอีกเช่นตีงูให้ตายแต่ไม่ได้นำงูมาเป็นอาหารกลับโยนงูให้กากิน
- ตื่นก่อนนอนทีหลัง
หมายถึง เป็นสำนวน สุภาษิตสอนหญิง ให้มีค่านิยม ตื่นนอนก่อนสามี แต่เข้านอนทีหลังสามี เพื่อใช้เวลาทำงานบ้านงานเรือน ปรนนิบัติสามี
ที่มา ค่านิยมสมัยก่อน
หมายเหตุ ตื่นก่อนนอนหลัง
- ท่าดีทีเหลว
หมายถึง มีท่าทางดีแต่ทำอะไรไม่ได้เรื่อง
- ทำคุณบูชาโทษ
หมายถึง ทำคุณแต่กลับเป็นโทษ, ทำดีแต่ได้ผลร้าย, มักพูดคู่กับ โปรดสัตว์ได้บาป เป็น ทำคุณบูชาโทษ โปรดสัตว์ได้บาป
- ทำดีได้ดีทำชั่วได้ชั่ว
หมายถึง คนเราทำอย่างไรก็จะได้อย่างนั้น
- ทำนาบนหลังคน
หมายถึง หาผลประโยชน์ใส่ตนโดยขูดรีดผู้อื่น
- ธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม
หมายถึง ประพฤติอย่างไร ธรรมะจึงจะตามรักษาผู้นั้นได้
- นกกระจอกเลี้ยงไม่เชื่อง
หมายถึง ผู้ที่ได้รับการอุปถัมภ์ค้ำชูแล้วมักทรยศ
- นกน้อยทำรังแต่พอตัว
หมายถึง เป็นผู้น้อยทำอะไรต้องดูให้พอสมควรกับฐานะของตนเช่นมีเงินไม่มากนักก็สร้างบ้านพอประมาณมิใช่สร้างใหญ่โตเพิ่มภาระหนี้สินให้ครอบครัว
- น้ำขึ้นให้รีบตัก
หมายถึง มีโอกาสดีควรรีบทำ
- น้ำลดตอผุด
หมายถึง เมื่อหมดอำนาจความชั่วที่ทำไว้ก็ปรากฏ
- ในน้ำมีปลาในนามีข้าว
หมายถึง ดินแดนที่มีความอุดมสมบูรณ์ ผู้คนไม่อดอยากปากแห้ง โดยเทียบได้กับในแหล่งน้ำทุกที่มีปลาให้จับเป็นอาหารและในนาก็มีข้าวอุดมสมบูรณ์
ที่มา ขยายความ : สุภาษิตสำนวนไทยคำว่า ในน้ำมีปลาในนามีข้าว นิยมใช้กับพื้นที่หรือดินแดนที่มีความอุดมสมบูรณ์ ในน้ำมีปลามากมาย ในนาก็มีข้าวอย่างเหลือเฟือ ตัวอย่างเช่นประเทศไทยของเรา ก็ถือว่าเป็นตัวอย่างของคำว่าในน้ำมีปลาในนามีข้าวได้เป็นอย่างดี
- ปลาหมอแถกเหงือก
หมายถึง กระเสือกกระสนดิ้นรน
- ปลาใหญ่กินปลาเล็ก
หมายถึง คนที่มีอำนาจราชศักดิ์หรือเป็นใหญ่เป็นโตก็ย่อมข่มคนที่เป็นผู้น้อยหรือผู้น้อยเหมือนกับคนที่มีกำลังมากย่อมมีภาษีเหนือกว่าคนอ่อนแอ
- ปากเป็นเอกเลขเป็นโท
หมายถึง การพูดจาสำคัญกว่าวิชาหนังสือ
- ปิดทองหลังพระ
หมายถึง ทำความดีแต่ไม่ได้รับการยกย่องเพราะไม่มีใครเห็นคุณค่า
- เป่าปี่ให้ควายฟัง
หมายถึง การพูดจาแนะนำสั่งสอนให้คนโง่เง่าฟังเพื่อหวังให้เกิดประโยชน์แก่ตัวเขาเองแต่กลับไม่ได้ประโยชน์อะไรเลยเพราะคนโง่ฟังไม่รู้เรื่องเหมือนกับคนเป่าปี่ให้ควายฟังควายฟังไม่รู้เรื่อง
- ไปลามาไหว้
หมายถึง มารยาทไทย ที่เป็นวัฒนธรรมในการทักทาย เวลาพบปะกันหรือลาจากกัน
- ผู้ดีเดินตรอกขี้ครอกเดินถนน
หมายถึง คนดีคอยปิดบังไม่แสดงตัวแต่คนชั่วกลับแสดงออกอย่างเปิดเผย
- ฝนตกไม่ทั่วฟ้า
หมายถึง ให้หรือแจกจ่ายอะไรไม่ทั่วถึงกัน
- ฝนทั่งให้เป็นเข็ม
หมายถึง เพียรพยายามสุดความสามารถจนกว่าจะสำเร็จผล
- ฝนทั้งให้เป็นเข็ม
- เพื่อนกินหาง่ายเพื่อนตายหายาก
หมายถึง เพื่อนกินเพื่อนเที่ยวหาง่าย แต่เพื่อนที่คอยช่วยเหลือยามลำบากนั้นหายาก
- ฟังไม่ได้ศัพท์จับไปกระเดียด
หมายถึง ฟังไม่ได้ความแจ่มชัดแล้วเอาไปพูดต่อหรือทำผิดๆพลาดๆ
- ม้าดีย่อมมีพยศ
หมายถึง คนเก่ง คนมีฝีมือ มักจะมีความรั้นบ้างในบางแง่มุม
หมายเหตุ ม้าดีต้องมีพยศ
- มือไม่พายเอาเท้าราน้ำ
หมายถึง ไม่ช่วยทำงานแล้วเกะกะขัดขวางทำให้งานเดินไปไม่สะดวกเหมือนกับคนที่นั่งไปในเรือไม่ช่วยทำงานแต่ยังไปเอาเท้าไปราน้ำให้เรือแล่นช้า
หมวด ยานพาหนะ
- มือไวใจเร็ว
หมายถึง ด่วนตัดสินใจทำสิ่งต่างๆ โดยไม่คิดให้รอบคอบ
- ยกตนข่มท่าน
หมายถึง ยกย่องตัวเองและข่มผู้อื่น,พูดทับถมผู้อื่นแสดงให้เห็นว่าตัวเหนือกว่า
- ยกเมฆ
หมายถึง เดาเอา,นึกคาดเอาเอง,กุเรื่องขึ้น
- ยกหางตัวเอง
หมายถึง ยกตนเองว่าดีว่าเก่ง
- รวมกันเราอยู่แยกหมู่เราตาย
หมายถึง ร่วมกันทำงานย่อมประสบความสำเร็จได้ แต่ทางตรงกันข้าม ถ้าแยกกันทำไม่รวมใจกัน งานอาจจะไม่ประสบความสำเร็จเอาได้
หมายเหตุ รวมกันเราอยู่แยกกันเราตาย ก็ว่า
- รักดีหามจั่วรักชั่วหามเสา
หมายถึง ใฝ่ดีจะมีความสุขความเจริญใฝ่ชั่วจะได้รับความลำบาก
- รักสนุกทุกข์ถนัด
หมายถึง สนุกมาก ก็มักจะทุกข์มาก
- รู้สิ่งใดไม่สู้รู้วิชา รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี
หมายถึง ความรู้จะสามารถช่วยให้เราสามารถรักษาตัวเองให้รอดได้และเป็นสิ่งมีค่าที่จะติดตัวเราไปทุกที่มากกว่าทรัพย์สินสิ่งของใดๆ
หมายเหตุ รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี
- ลูกไก่ในกำมือ
หมายถึง ผู้ที่ตกอยู่ภายใต้อำนาจ ไม่มีทางหนีหรือทางต่อสู้
- ลูกไม้หล่นไม่ไกลต้น
หมายถึง ลูกย่อมไม่ต่างกับพ่อแม่มากนัก
- ลูกรักอยู่หลังลูกชังอยู่หน้า
หมายถึง รักลูกไม่เท่ากัน
ที่มา เวลาลิงเลี้ยงลูก "จะเอาลูกรักไว้ข้างหลัง เอาลูกชังไว้ข้างหน้า" ตัวที่อยู่ข้างหน้าย่อมถูกกิ่งไม้ทิ่มแทงแขนขาในเวลาผู้เป็นแม่โหนไปโน่นมานี่
- เลือกที่รักมักที่ชัง
หมายถึง ลำเอียง, ไม่เป็นกลาง, เลือกปฏิบัติ
- วัดรอยเท้า
หมายถึง มุ่งจะโต้ตอบมุ่งแก้แค้นมุ่งอาฆาตเป็นสำนวนที่ใช้กับลูกที่คิดจะสู้ลูกหรือใช้กับผู้น้อยคิดจะหักล้างผู้ใหญ่ที่เคยบังคับบัญชาตนมาก็ได้
- วันพระไม่ได้มีหนเดียว
หมายถึง วันหน้ายังมีโอกาสอีก
หมายเหตุ มักใช้พูดเป็นเชิงอาฆาต
- วัวลืมตีน
หมายถึง คนที่ได้ดีแล้วลืมฐานะเดิมของตน
- วัวหายล้อมคอก
หมายถึง เกิดเรื่องเสียหายขึ้นแล้วจึงคิดหาหนทางป้องกันเหมือนมีสมบัติไม่เก็บรักษาให้ดีพอสมบัติหายไปแล้วจึงหาทางสร้างที่เก็บสมบัติ
- เวรย่อมระงับด้วยการไม่จองเวร
หมายถึง การให้อภัย คือการยุติความบาดหมางทั้งปวง ไม่จองเวรจองกรรมกัน เวรกรรมก็จะไม่เกิดขึ้นใหม่
- ศิษย์คิดล้างครู
หมายถึง ศิษย์เนรคุณที่มุ่งคิดทำลายล้างครูบาอาจารย์
- สอนจระเข้ให้ว่ายน้ำ
หมายถึง สอนคนที่มีสันดานไม่ดีอยู่แล้วให้มีความเฉลียวฉลาดมากยิ่งขึ้นแล้วก็ก่อให้เกิดเรื่องร้ายขึ้นมาภายหลัง
- สำเนียงบอกภาษากิริยาส่อสกุล
หมายถึง การแสดงออกทางการพูดหรือกิริยามารยาท ที่จะชี้ให้เห็นถึงพื้นฐานการในการเลี้ยงดู อบรมสั่งสอน
- สีซอให้ควายฟัง
หมายถึง แนะนำ หรือสั่งสอนคนปัญญาทึบ มักไม่มีประโยชน์ เสียเวลาเปล่า
- เสือสองตัวอยู่ถ้ำเดียวกันไม่ได้
หมายถึง คนมีอำนาจ บารมี อิทธิพลพอ ๆ กัน ย่อมอยู่ร่วมกันไม่ได้ ตัวอย่างเช่น เขาทั้งสองเป็นคนเก่งและมีความสามารถเท่า ๆ กันมักเกิดปัญหาเพราะความไม่ยอมกันเหมือนเสือสองตัวอยู่ถ้ำเดียวกันไม่ได้
- หมากัดไม่เห่า
หมายถึง คนที่ต่อสู้หรือตอบโต้โดยไม่เตือนล่วงหน้า
หมวด สัตว์
- หมาหวงก้าง
หมายถึง คนที่หวงของที่ตนเองไม่มีสิทธิ์, คนที่กันท่าคนอื่นในสิ่งที่ตนใช้ประโยชน์ไม่ได้
หมวด สัตว์
- หมูในอวย
หมายถึง สิ่งที่อยู่ในกำมือ
- หวานนอกขมใน
หมายถึง พูดทำหรือแสดงให้เห็นว่าดีแต่ภายนอกแต่ในใจกลับตรงข้าม
- หอกข้างแคร่
หมายถึง คนที่ใกล้ชิดที่อาจคิดร้ายขึ้นมาเมื่อไรก็ได้มักใช้แก่ลูกเลี้ยงที่ติดมากับพ่อหรือแม่,ศัตรูที่อยู่ข้างตัว
- เห็นกงจักรเป็นดอกบัว
หมายถึง เห็นสิ่งที่ไม่ถูกต้องว่าเป็นสิ่งที่ถูกต้อง
- อกเขาอกเรา
หมายถึง การที่มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น หากคิดที่จะทำอะไรสักอย่างกับผู้อื่น ให้นึกถึงความรู้สึกของเขา ถ้าเราเป็นเขาจะรู้สึกอย่างไร
- อมพระมาพูด
หมายถึง ใช้ในการพูดโดยอ้างพระหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์มาประกอบเป็นพยานมักใช้ในความปฏิเสธเช่นต่อให้อมพระมาพูดก็ไม่เชื่อ
- อยากเป็นหนี้ให้เป็นนายหน้า
หมายถึง หลีกเลี่ยงกระทำสัญญาหรือค้ำประกันให้คนอื่น เพราะอาจจะได้รับความเดือดร้อน
หมายเหตุ คำเต็ม ๆ คือ อยากเป็นหนี้ให้เป็นนายหน้า อยากเป็นขี้ข้าให้เป็นนายประกัน
- อย่าถือคนบ้าอย่าว่าคนเมา
หมายถึง อย่าหาความจากคนที่ไม่มีสติสมบูรณ์ เพราะไร้ซึ่งประโยชน์ในการเจรจา
- อย่าไว้ใจทางอย่าวางใจคนจะจนใจเอง
หมายถึง ไม่ควรไว้ใจใครมากเกินไปเพราะเขาอาจจะทำให้เราเดือดร้อนในภายหลังได้
- เอาลูกเขามาเลี้ยงเอาเมี่ยงเขามาอม
หมายถึง เอาลูกของคนอื่นมาเลี้ยงเป็นลูกเป็นภาระรับผิดชอบที่หวังผลตอบแทนแน่นอนไม่ได้
Download PDF
สำหรับเพื่อน ๆ ที่ต้องการดาวน์โหลดไฟล์เพื่อไปเปิดอ่านหรือใช้งานด้านอื่นเอง เราได้เตรียมไฟล์ PDF แจกฟรีให้ด้วย สามารถกดที่ปุ่มดาวน์โหลดได้เลย
PDF – ตัวอย่าง คำพังเพย ที่ใช้บ่อย