คำพังเพย คือ อะไร?
คำพังเพย หมายถึง ถ้อยอุปมาที่กล่าวกระทบเสียดสี ซึ่งมาจากเหตุการณ์เรื่องราว หรือความเป็นไปในวิถีชีวิตของคนรุ่นก่อนที่เป็นสิ่งควรค่าแก่การเรียนรู้ และจดจำเป็นอย่างยิ่ง โดยคำพังเพยจะเป็นถ้อยคำที่มีความหมายลึกซึ้งกว่าสำนวนไทย พร้อมทั้งมีลักษณะติชม หรือแสดงความเห็นอยู่ในตัว แต่ไม่ถึงกับเป็นคำสอนหรือคำสั่งสอนให้ข้อคิดเหมือนสุภาษิต
คำพังเพย เป็นการเปรียบเทียบ เพื่อให้เห็นข้อคิด
เอาเข้าจริง ๆ แล้ว เราก็ไม่สามารถชี้ชัดเจาะจงได้เสียทีเดียวว่าคำไหนเป็นคำสุภาษิต เป็นสำนวน หรือเป็นคำพังเพย พูดง่ายๆ คือแยกประเภทยากมาก จะเห็นได้ว่าหลายคำถูกรวบรวมอยู่ในทั้ง 3 ประเภทเลย เพราะคำนิยามหรือคำจำกัดความของ คำสุภาษิต สำนวน และคำพังเพยนั้นยังคลุมเคลือกัน ไม่สามารถชี้ชัด หรือแบ่งแยกลักษณะออกจากกันได้ จึงจะเรียกคำเหล่านี้เป็นคำกลางๆ ว่า สำนวนไทย
ตัวอย่างสำนวนไทยที่มีลักษณะเป็นทั้งสำนวน สุภาษิต และคำพังเพย อยู่ในตัว เช่น
น้ำขึ้นให้รับตัก
-
- เป็นสำนวนได้ เพราะมีความหมายไม่ตรงตามตัวอักษร
- เป็นสุภาษิตได้ เพราะให้คติสอนใจว่า เมื่อมีโอกาสทำอะไร ต้องรีบทำเพื่อให้ได้รับผลสำเร็จโดยเร็ว
- เป็นคำพังเพยได้ เพราะกล่าวติคนทำไม่ดี
รวมคำพังเพย ก-ฮ
เรารวบรวมคำพังเพยที่เป็นที่นิยม และพบเห็นบ่อยจำนวน 108 คำมาให้ดูได้ง่าย แต่ถ้าหาไม่พบในตารางนี้ ก็สามารถพิมพ์ค้นหาได้เพิ่มเติม
คำพังเพย หมวด ก ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 1 |
กงเกวียนกำเกวียน |
เวรสนองเวร, กรรมสนองกรรม, เช่นทำแกเขาอย่างไร ตนหรือลูกหลานก็อาจจะถูกทำในทำนองเดียวกันอย่างนั้นบ้างเป็นกงกำกงเกวียน |
| 2 |
กรวดน้ำคว่ำขัน |
ตัดขาดไม่ขอเกี่ยวข้องด้วย |
| 3 |
กระดังงาลนไฟ |
หญิงที่เคยแต่งงานหรือผ่านผู้ชายมาแล้วย่อมรู้จักชั้นเชิงทางปรนนิบัติและเอาอกเอาใจผู้ชายได้ดีกว่าหญิงที่ยังไม่ได้แต่งงาน |
| 4 |
กระดี่ได้น้ำ |
ใช้เปรียบเทียบคนที่แสดงอาการดีอกดีใจจนตัวสั่นเช่นเขาดีใจเหมือนกระดี่ได้น้ำ |
| 5 |
กระต่ายขาเดียว |
ยืนกรานไม่ยอมรับ |
| 6 |
กระต่ายตื่นตูม |
ใช้เปรียบเทียบคนที่แสดงอาการตื่นตกใจง่ายโดยไม่ทันสำรวจให้ถ่องแท้ก่อน |
| 7 |
กระต่ายสามขา |
ยืนกรานไม่ยอมรับ |
| 8 |
กระต่ายหมายจันทร์ |
ผู้ชายหมายปองผู้หญิงที่มีฐานะดีกว่า |
| 9 |
กระเชอก้นรั่ว |
สุรุ่ยสุร่าย ไม่รู้จักเก็บหอมรอมริบ ขาดการประหยัด |
| 10 |
กาคาบพริก |
ลักษณะคนผิวดำแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าแดง |
| ดู คำพังเพย หมวด ก ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด ข ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 11 |
ขนทรายเข้าวัด |
การทำประโยชน์ให้ส่วนรวมโดยการกระทำอย่างไรอย่างหนึ่งแม้ไปกระทบกระเทือนให้ผู้อื่นเสียประโยชน์ก็ถือว่ายกให้กับส่วนรวมไม่ต้องมีอะไรมาชดเชยก็ได้ |
| 12 |
ขนมจีนผสมน้ำยา |
พอดีกัน จะว่าข้างไหนดีกว่ากันไม่ได้ |
| 13 |
ขมิ้นกับปูน |
คนสองคนที่ไม่ถูกกันอยู่ใกล้กันเมื่อไรก็ต้องทะเลาะวิวาทกันเมื่อนั้น |
| 14 |
ขวานผ่าซาก |
โผงผางไม่เกรงใจใคร(ใช้แค่กริยาพูด) |
| 15 |
ขว้างงูไม่พ้นคอ |
ทำอะไรแล้วผลร้ายกลับมาสู่ตัว |
| 16 |
ขิงก็ราข่าก็แรง |
ต่างก็จัดจ้านพอๆกัน,ต่างก็มีอารมณ์ร้อนพอๆกัน,ต่างไม่ยอมลดละกัน |
| 17 |
ขี่ช้างจับตั๊กแตน |
การจัดทำสิ่งใดที่เป็นการโกลาหลโดยใช่เหตุหรือธุระที่ทำนั้นเป็นสิ่งเล็กน้อยไม่น่าจะต้องลงทุนหรือเตรียมการใหญ่โตเกินต้องการเหมือนคนลงทุนมากได้ผลตอบแทนน้อย |
| 18 |
ขุนไม่ขึ้น |
เลี้ยงไม่เชื่องมีแต่เนรคุณ |
| 19 |
ขุนไม่เชื่อง |
เลี้ยงไม่เชื่องมีแต่เนรคุณ |
| 20 |
ข่มเขาโคขืน |
บังคับขืนใจผู้อื่นให้ทำตามที่ตนต้องการเช่นจะจัดแจงแต่งตามอารมณ์ให้กินหญ้าเราเหมือนข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า |
| ดู คำพังเพย หมวด ข ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด ค ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 21 |
คงเส้นคงวา |
เสมอต้นเสมอปลาย |
| 22 |
คดในข้องอในกระดูก |
มีสันดานคดโกง |
| 23 |
คนตายขายคนเป็น |
การจัดงานศพให้แก่ผู้ตายอย่างใหญ่โตทั้งที่ผู้อยู่ข้างหลังยากจนไม่มีเงิน หรือต้องไปกู้เงินมาจนเป็นหนี้สิน |
| 24 |
คนล้มอย่าข้าม |
คนที่เคยมีอำนาจวาสนา แล้วหมดอำนาจ อย่าไปซ้ำเติมเขา เพราะเขาอาจกลับมามีอำนาจอีกได้ |
| 25 |
คบคนให้ดูหน้าซื้อผ้าให้ดูเนื้อ |
จะคบกับใครพิจารณาให้ดีเสียก่อน เช่นเดียวกับการเลือกซื้อผ้า |
| 26 |
คว่ำบาตร |
ไม่ยอมคบค้าสมาคมด้วย,เดิมหมายถึงสังฆกรรมที่พระสงฆ์ประกาศลงโทษคฤหัสถ์ผู้ประทุษร้ายต่อศาสนาด้วยการไม่คบไม่รับบิณฑบาตเป็นต้น |
| 27 |
คางคกขึ้นวอ |
คนที่มีฐานะต่ำต้อยพอได้ดิบได้ดีก็มักแสดงกิริยาอวดดีลืมตัว |
| ดู คำพังเพย หมวด ค ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด ฆ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 28 |
ฆ่าช้างเอางา |
การทำลายสิ่งที่ใหญ่โตลงทุนลงแรงไปมากเพื่อให้ได้ของสำคัญเพียงเล็กน้อยโดยไม่คำนึงว่าการกระทำนั้นจะสมควรหรือไม่ขอให้ได้สิ่งที่ต้องการ |
คำพังเพย หมวด จ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 29 |
จระเข้ขวางคลอง |
ผู้ที่ชอบกันท่าหรือขัดขวางไม่ให้ผู้อื่นทำการอย่างใดอย่างหนึ่งได้สะดวกเหมือนจระเข้ที่ขึ้นมาขวางคลองทำให้เรือผ่านไปผ่านมาไม่สะดวก |
| 30 |
จับปลาสองมือ |
หมายจะเอาให้ได้ทั้ง2อย่าง,เสี่ยงทำการพร้อมๆกันซึ่งอาจไม่สำเร็จทั้ง2อย่าง |
| 31 |
จับปูใส่กระด้ง |
การเปรียบเทียบกับเด็กๆที่ซุกซนไม่ยอมอยู่นิ่งผู้ใหญ่ต้องคอยควบคุมดูแลตลอดเวลาเพื่อให้เด็กอยู่ในระเบียบ |
| 32 |
จับแพะชนแกะ |
ทำอย่างขอไปทีไม่ได้อย่างนี้ก็เอาอย่างนั้นเข้าแทนเพื่อให้ลุล่วงก็ไป |
| 33 |
จุดใต้ตำตอ |
|
| 34 |
ใจดีผีเข้า |
คนใจดีเป็นคนดีเกินไปมักถูกรังแก |
| ดู คำพังเพย หมวด จ ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด ช ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 35 |
ชักน้ำเข้าลึกชักศึกเข้าบ้าน |
นำศัตรูเข้าบ้าน |
| 36 |
ชักใบให้เรือเสีย |
พูดหรือทำขวางๆให้การสนทนาหรือการงานเขวออกนอกเรื่องไป |
| 37 |
ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด |
คนที่ทำความผิดอย่างร้ายแรงย่อมไม่สามารถปกปิดความผิดของตนได้หรือพยายามหาหลักฐานมากลบเกลื่อนแต่ไม่สามารถปกปิดความผิดนั้นได้ |
| 38 |
เชื้อไม่ทิ้งแถว |
เป็นไปตามเผ่าพันธุ์, เหมือนบรรพบุรุษ |
| ดู คำพังเพย หมวด ช ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด ด ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 39 |
ดินพอกหางหมู |
การปล่อยงานคั่งค้างอยู่เรื่อยๆเพราะมัวแต่ผัดวันประกันพุ่งในไม่ช้างานที่คั่งค้างนั้นจะพอกพูนมากขึ้นทุกทีจนเป็นภาระที่หน้าเบื่อหน่ายภายหลัง |
| 40 |
ดีดลูกคิดรางแก้ว |
คิดรอบคอบแล้วมีแต่ได้อย่างเดียว |
| 41 |
เดินตามหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด |
ประพฤติตามอย่างผู้ใหญ่ย่อมปลอดภัย |
| 42 |
เด็กเมื่อวานซืน |
คำกล่าวเชิงดูหมิ่นหรือเชิงสั่งสอนว่ามีความรู้หรือประสบการณ์น้อย |
| 43 |
เด็ดบัวไม่ไว้ใย |
ตัดขาด,ตัดญาติขาดมิตรกันเด็ดขาด,มักใช้คู่กับเด็ดดอกไม่ไว้ขั้วเด็ดบัวไม่ไว้ใย |
| ดู คำพังเพย หมวด ด ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด ต ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 44 |
ตบมือข้างเดียวไม่ดัง |
ทำอะไรฝ่ายเดียวไม่เกิดผล |
| 45 |
ตบหัวลูบหลัง |
ทำหรือพูดให้กระทบกระเทือนใจในตอนแรกแล้วกลับทำหรือพูดเป็นการปลอบใจในตอนหลัง |
| 46 |
ตักน้ำใส่กะโหลกชะโงกดูเงา |
การจะทำอะไรให้รู้จักประมาณตน รู้จักฐานะของตัวเอง เจียมเนื้อเจียมตัว อย่ามักใหญ่ใฝ่สูงทำที่อะไรเกินตัว |
| 47 |
ตักบาตรถามพระ |
จะให้อะไรสักอย่างหนึ่งแก่ผู้อื่นในเมื่อผู้นั้นเต็มใจรับอยู่แล้วไม่ต้องถามว่าจะเอาหรือไม่เอาเมื่อจะให้ก็ให้ทีเดียวเหมือนกับถวายอาหารพระพระท่านจะรับของทุกอย่างไม่มีการปฏิเสธ |
| 48 |
ตัดหางปล่อยวัด |
ตัดขาดไม่เกี่ยวข้องไม่เอาเป็นธุระอีกต่อไป |
| 49 |
ตาดีได้ตาร้ายเสีย |
ถ้าโชคดี ตานั้นก็ได้ ถ้าโชคร้าย ตานั้นก็เสีย |
| 50 |
ตาบอดได้แว่น |
ได้รับสิ่งของที่มีคนเขาให้มาแต่ตัวเองไม่มีปัญญาจะใช้เช่นมีคนให้พัดลมมาแต่ที่บ้านไม่มีไฟฟ้าเป็นต้น |
| 51 |
ตีงูให้กากิน |
ลงทุนลงแรงทำสิ่งที่ไม่เป็นคุณแก่ตนมีแต่จะเป็นโทษแล้วยังกลับไปเป็นประโยชน์แก่ผู้อื่นอีกเช่นตีงูให้ตายแต่ไม่ได้นำงูมาเป็นอาหารกลับโยนงูให้กากิน |
| 52 |
ต่อหน้ามะพลับลับหลังตะโก |
ต่อหน้าทำเป็นดีด้วย ลับหลังกลับนินทาว่าร้ายหรือลอบทำร้าย |
| ดู คำพังเพย หมวด ต ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด ถ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 53 |
ถวายหัว |
ยอมเสี่ยงชีวิตเพื่อชาติ,เอาชีวิตเป็นประกัน,ทำจนสุดความสามารถ,ยอมสู้ตาย |
| 54 |
ถอดเขี้ยวถอดเล็บ |
ละพยศ,ละความดุหรือร้ายกาจ,เลิกแสดงฤทธิ์แสดงอำนาจอีกต่อไป |
| 55 |
ถ่านไฟเก่า |
ชายหญิงที่เคยรักใคร่หรือเคยได้เสียกันมาก่อนแม้เลิกร้างกันไปเมื่อมาพบกันใหม่ย่อมรักใคร่หรือปลงใจกันได้ง่ายขึ้น |
คำพังเพย หมวด ท ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 56 |
ทองแผ่นเดียวกัน |
เกี่ยวดองกันโดยการแต่งงาน |
| 57 |
ทำคุณบูชาโทษ |
ทำคุณแต่กลับเป็นโทษ, ทำดีแต่ได้ผลร้าย, มักพูดคู่กับ โปรดสัตว์ได้บาป เป็น ทำคุณบูชาโทษ โปรดสัตว์ได้บาป |
| 58 |
ทำดีได้ดีทำชั่วได้ชั่ว |
คนเราทำอย่างไรก็จะได้อย่างนั้น |
| 59 |
ทำนาบนหลังคน |
หาผลประโยชน์ใส่ตนโดยขูดรีดผู้อื่น |
| 60 |
ท่าดีทีเหลว |
มีท่าทางดีแต่ทำอะไรไม่ได้เรื่อง |
คำพังเพย หมวด ธ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 61 |
ธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม |
ประพฤติอย่างไร ธรรมะจึงจะตามรักษาผู้นั้นได้ |
คำพังเพย หมวด น ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 62 |
นกกระจอกเลี้ยงไม่เชื่อง |
ผู้ที่ได้รับการอุปถัมภ์ค้ำชูแล้วมักทรยศ |
| 63 |
นกต่อ |
คนที่ทำหน้าที่ติดต่อหรือชักจูงหลอกล่อคนอื่นให้หลงเชื่อ(ใช้ในทางไม่ดี) |
| 64 |
นกน้อยทำรังแต่พอตัว |
เป็นผู้น้อยทำอะไรต้องดูให้พอสมควรกับฐานะของตนเช่นมีเงินไม่มากนักก็สร้างบ้านพอประมาณมิใช่สร้างใหญ่โตเพิ่มภาระหนี้สินให้ครอบครัว |
| 65 |
นายว่าขี้ข้าพลอย |
พลอยพูดผสมโรงติเตียนผู้อื่นตามนายไปด้วย |
| 66 |
น้ำขึ้นให้รีบตัก |
มีโอกาสดีควรรีบทำ |
| 67 |
น้ำมาปลากินมดน้ำลดมดกินปลา |
|
| 68 |
น้ำลดตอผุด |
เมื่อหมดอำนาจความชั่วที่ทำไว้ก็ปรากฏ |
| 69 |
ในน้ำมีปลาในนามีข้าว |
ดินแดนที่มีความอุดมสมบูรณ์ ผู้คนไม่อดอยากปากแห้ง โดยเทียบได้กับในแหล่งน้ำทุกที่มีปลาให้จับเป็นอาหารและในนาก็มีข้าวอุดมสมบูรณ์ |
| ดู คำพังเพย หมวด น ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด บ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 70 |
บนบานศาลกล่าว |
ขอร้องให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ช่วยเหลือ |
| 71 |
บุกป่าฝ่าดง |
พยายามต่อสู้อุปสรรคต่างๆ |
| 72 |
บ่างช่างยุ |
คนที่ชอบส่อเสียดยุยงให้เขาแตกกัน |
คำพังเพย หมวด ป ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 73 |
ปลากระดี่ได้น้ำ |
การแสดงอาการดีใจจนออกหน้าดูแล้วเกินงามส่วนใหญ่แล้วจะว่าผู้หญิงที่แสดงอาการดีใจและท่าทางไม่เรียบร้อย |
| 74 |
ปลาข้องเดียวกัน |
คนที่อยู่ร่วมกันหรือเป็นพวกเดียวกัน |
| 75 |
ปลาหมอแถกเหงือก |
กระเสือกกระสนดิ้นรน |
| 76 |
ปลาใหญ่กินปลาเล็ก |
คนที่มีอำนาจราชศักดิ์หรือเป็นใหญ่เป็นโตก็ย่อมข่มคนที่เป็นผู้น้อยหรือผู้น้อยเหมือนกับคนที่มีกำลังมากย่อมมีภาษีเหนือกว่าคนอ่อนแอ |
| 77 |
ปลูกเรือนตามใจผู้อยู่ปลูกอู่ตามใจผู้นอน |
การกระทำการใดให้ใครต้องถามความต้องการหรือความสมัครใจของผู้ที่จะได้รับผลประโยชน์หรือผลกระทบโดยตรง |
| 78 |
ปลูกเรือนผิดคิดจนเรือนทลาย |
จะทำสิ่งใดควรคิดให้รอบคอบ เพราะถ้าผิดพลาดไป จะแก้ไขยาก |
| 79 |
ปากเป็นเอกเลขเป็นโท |
การพูดจาสำคัญกว่าวิชาหนังสือ |
| 80 |
ปิดทองหลังพระ |
ทำความดีแต่ไม่ได้รับการยกย่องเพราะไม่มีใครเห็นคุณค่า |
| 81 |
ปิดประตูตีแมว |
รังแกคนไม่มีทางสู้ไม่มีทางหนีรอดไปได้ |
| 82 |
เป่าปี่ให้ควายฟัง |
การพูดจาแนะนำสั่งสอนให้คนโง่เง่าฟังเพื่อหวังให้เกิดประโยชน์แก่ตัวเขาเองแต่กลับไม่ได้ประโยชน์อะไรเลยเพราะคนโง่ฟังไม่รู้เรื่องเหมือนกับคนเป่าปี่ให้ควายฟังควายฟังไม่รู้เรื่อง |
| ดู คำพังเพย หมวด ป ทั้งหมด » |
คำพังเพย หมวด ผ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 83 |
ผักชีโรยหน้า |
การทำความดีเพียงผิวเผิน |
| 84 |
ผู้ดีเดินตรอกขี้ครอกเดินถนน |
คนดีคอยปิดบังไม่แสดงตัวแต่คนชั่วกลับแสดงออกอย่างเปิดเผย |
| 85 |
ผ้าขี้ริ้วห่อทอง |
คนมั่งมีแต่แต่งตัวซอมซ่อ |
คำพังเพย หมวด ฝ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 86 |
ฝนตกไม่ทั่วฟ้า |
ให้หรือแจกจ่ายอะไรไม่ทั่วถึงกัน |
| 87 |
ฝนทั่งให้เป็นเข็ม |
เพียรพยายามสุดความสามารถจนกว่าจะสำเร็จผล |
| 88 |
ฝนทั้งให้เป็นเข็ม |
|
| 89 |
ฝากผีฝากไข้ |
ขอยึดเป็นที่พึ่งจนวันตาย |
คำพังเพย หมวด พ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 90 |
พุ่งหอกเข้ารก |
ทำพอให้เสร็จไปโดยไม่มีเป้าหมายหรือโดยไม่คำนึงว่าใครจะเดือดร้อน |
| 91 |
เพื่อนกินหาง่ายเพื่อนตายหายาก |
|
คำพังเพย หมวด ฟ ได้แก่
| # |
คำพังเพย |
ความหมาย |
| 92 |
ฟังไม่ได้ศัพท์จับไปกระเดียด |
ฟังไม่ได้ความแจ่มชัดแล้วเอาไปพูดต่อหรือทำผิดๆพลาดๆ |
