คำพังเพย คือ อะไร?

คำพังเพย หมายถึง ถ้อยอุปมาที่กล่าวกระทบเสียดสี ซึ่งมาจากเหตุการณ์เรื่องราว หรือความเป็นไปในวิถีชีวิตของคนรุ่นก่อนที่เป็นสิ่งควรค่าแก่การเรียนรู้ และจดจำเป็นอย่างยิ่ง โดยคำพังเพยจะเป็นถ้อยคำที่มีความหมายลึกซึ้งกว่าสำนวนไทย พร้อมทั้งมีลักษณะติชม หรือแสดงความเห็นอยู่ในตัว แต่ไม่ถึงกับเป็นคำสอนหรือคำสั่งสอนให้ข้อคิดเหมือนสุภาษิต

คำพังเพย เป็นการเปรียบเทียบ เพื่อให้เห็นข้อคิด

 

เอาเข้าจริง ๆ แล้ว เราก็ไม่สามารถชี้ชัดเจาะจงได้เสียทีเดียวว่าคำไหนเป็นคำสุภาษิต เป็นสำนวน หรือเป็นคำพังเพย พูดง่ายๆ คือแยกประเภทยากมาก จะเห็นได้ว่าหลายคำถูกรวบรวมอยู่ในทั้ง 3 ประเภทเลย เพราะคำนิยามหรือคำจำกัดความของ คำสุภาษิต สำนวน และคำพังเพยนั้นยังคลุมเคลือกัน ไม่สามารถชี้ชัด หรือแบ่งแยกลักษณะออกจากกันได้ จึงจะเรียกคำเหล่านี้เป็นคำกลางๆ ว่า สำนวนไทย

 

ตัวอย่างสำนวนไทยที่มีลักษณะเป็นทั้งสำนวน สุภาษิต และคำพังเพย อยู่ในตัว  เช่น

 

น้ำขึ้นให้รับตัก 

1. • เป็นสำนวนได้  เพราะมีความหมายไม่ตรงตามตัวอักษร
   • เป็นสุภาษิตได้  เพราะให้คติสอนใจว่า  เมื่อมีโอกาสทำอะไร ต้องรีบทำเพื่อให้ได้รับผลสำเร็จโดยเร็ว
   • เป็นคำพังเพยได้  เพราะกล่าวติคนทำไม่ดี 

ตัวอย่างคำพังเพย

คำพังเพย	ความหมาย
มือไม่พายเอาเท้าราน้ำ	ไม่ช่วยทำงานแล้วเกะกะขัดขวางทำให้งานเดินไปไม่สะดวกเหมือนกับคนที่นั่งไปในเรือไม่ช่วยทำงานแต่ยังไปเอาเท้าไปราน้ำให้เรือแล่นช้า
ฟังไม่ได้ศัพท์จับไปกระเดียด	ฟังไม่ได้ความแจ่มชัดแล้วเอาไปพูดต่อหรือทำผิดๆพลาดๆ
กระต่ายตื่นตูม	ใช้เปรียบเทียบคนที่แสดงอาการตื่นตกใจง่ายโดยไม่ทันสำรวจให้ถ่องแท้ก่อน
นกน้อยทำรังแต่พอตัว	เป็นผู้น้อยทำอะไรต้องดูให้พอสมควรกับฐานะของตนเช่นมีเงินไม่มากนักก็สร้างบ้านพอประมาณมิใช่สร้างใหญ่โตเพิ่มภาระหนี้สินให้ครอบครัว
ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด	คนที่ทำความผิดอย่างร้ายแรงย่อมไม่สามารถปกปิดความผิดของตนได้หรือพยายามหาหลักฐานมากลบเกลื่อนแต่ไม่สามารถปกปิดความผิดนั้นได้
วัดรอยเท้า	มุ่งจะโต้ตอบมุ่งแก้แค้นมุ่งอาฆาตเป็นสำนวนที่ใช้กับลูกที่คิดจะสู้ลูกหรือใช้กับผู้น้อยคิดจะหักล้างผู้ใหญ่ที่เคยบังคับบัญชาตนมาก็ได้
ข่มเขาโคขืนให้กลืนหญ้า	บังคับขืนใจผู้อื่นให้ทำตามที่ตนต้องการ
เป่าปี่ให้ควายฟัง	การพูดจาแนะนำสั่งสอนให้คนโง่เง่าฟังเพื่อหวังให้เกิดประโยชน์แก่ตัวเขาเองแต่กลับไม่ได้ประโยชน์อะไรเลยเพราะคนโง่ฟังไม่รู้เรื่องเหมือนกับคนเป่าปี่ให้ควายฟังควายฟังไม่รู้เรื่อง
ข่มเขาโคขืน	บังคับขืนใจผู้อื่นให้ทำตามที่ตนต้องการเช่นจะจัดแจงแต่งตามอารมณ์ให้กินหญ้าเราเหมือนข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า
แม่สื่อแม่ชักไม่ได้เจ้าตัวเอาวัวพันหลัก	หญิงที่ไปติดต่อระหว่างชายหญิงแต่ไม่สำเร็จในที่สุดก็ตกเป็นภรรยาของชายนั้นแทน

ไม่ได้มีเพียงเท่านี้ สามารถทำการ ค้นหาคำพังเพย แบบรายคำได้ที่ลิงก์