ตัวอย่าง คำบาลีและสันสกฤตที่ไทยนำมาใช้ ที่ใช้บ่อย 200 คำ
คำที่ใช้กันอยู่ในภาษาไทยของเราตอนนี้ บางส่วนเป็นคำไทยแท้ แต่บางส่วนก็เป็นคำไทยที่หยิบยืมมาจากภาษาอื่น และที่เห็นกันบ่อย ๆ คือมาจากภาษาบาลีและสันสกฤต แต่จะมีคำไหนบ้างหล่ะมาดูกันเลย
รวมตัวอย่างของ คำบาลีและสันสกฤตที่ไทยนำมาใช้ ที่ใช้บ่อย ๆ ในชีวิตประจำวัน ไว้ให้ดังนี้
- กฐิน
คำบาลี กฐิน
คำสันสกฤต กฐิน
ความหมาย ผ้าที่ถวายพระที่จำพรรษาแล้ว
- กมล
คำบาลี กมล
คำสันสกฤต กมล
ความหมาย ดอกบัว; ใจ
- กร, กรณ์
คำบาลี กร กรณ
คำสันสกฤต กรณ
ความหมาย ทำ
- กรรม
คำบาลี กมฺม
คำสันสกฤต กรฺมนฺ
ความหมาย การกระทำ
- กริยา
คำบาลี กิริยา, กฺริยา
คำสันสกฤต กฺริยา
ความหมาย ชนิดของคำที่แสดงการกระทำ อาการ
- กรีฑา
คำบาลี กีฬา
คำสันสกฤต กรีฑา
ความหมาย เล่น. (ไทย) การแข่งขันประเภทลู่และประเภทลาน
- กรุณา
คำบาลี กรุณา
คำสันสกฤต กรุณา
ความหมาย ความเห็นใจคิดช่วยให้พ้นทุกข์
- กษัย
คำบาลี ขย
คำสันสกฤต กฺษย
ความหมาย ความเสื่อม สิ้น, โรคซูบผอม, กระษัย
- กัญญา, กันยา
คำบาลี กญฺญา
คำสันสกฤต กนฺยา กนฺยกา
ความหมาย หญิงสาว
- กัณหา, กฤษณา
คำบาลี กณฺห
คำสันสกฤต กฺฤษฺณ
ความหมาย ดำ, ความชั่ว, บาป
- กัมปนาท
คำบาลี กมฺป+นาท
คำสันสกฤต กมฺป+นาท
ความหมาย เสียงกึกก้อง
- กาญจน์, กาญจนา
คำบาลี กาญฺจน
คำสันสกฤต กาญฺจน
ความหมาย ทอง, ทองคำ
- การุญ, การุณย์
คำบาลี การุญฺญ
คำสันสกฤต การุณฺย
ความหมาย ความกรุณา
- กีฬา
คำบาลี กีฬา
คำสันสกฤต กฺรีฑา
ความหมาย การเล่น. (ไทย) การเล่นออกกำลังกาย
- กุญชร
คำบาลี กุญฺชร
คำสันสกฤต กุญฺชร
ความหมาย ช้าง
- เกศ, เกศา
คำบาลี เกส
คำสันสกฤต เกศ
ความหมาย ผม
- เกษตร
คำบาลี เขตฺต
คำสันสกฤต เกฺษตฺร
ความหมาย นา, ไร่
- เกษม
คำบาลี เขม
คำสันสกฤต เกฺษม
ความหมาย ปลอดภัย, สุขสบาย
- เกียรติ
คำบาลี กิตฺติ
คำสันสกฤต กีรฺติ
ความหมาย คำสรรเสริญ, คำเล่าลือ
- ขณะ
คำบาลี ขณ
คำสันสกฤต กฺษณ
ความหมาย ชั่วเวลาหนึ่ง
- ขมา
คำบาลี ขมา
คำสันสกฤต กฺษมา
ความหมาย อดทน, อดโทษ (ไม่เอาโทษ, ยกโทษ), ษมา, สมา
- ขัณฑสีมา
คำบาลี ขณฺฑ+สีมา
คำสันสกฤต ขณฺฑ+สีมา
ความหมาย เขตแดน
- ขัตติยะ, กษัตริย์
คำบาลี ขตฺติย
คำสันสกฤต กฺษตฺริย
ความหมาย พระเจ้าแผ่นดิน
- เขต
คำบาลี เขตฺต
คำสันสกฤต เกฺษตฺร
ความหมาย เขตแดน, ขอบเขต, ไร่, นา
- ครรภ์
คำบาลี คพฺภ
คำสันสกฤต ครฺภ
ความหมาย ท้อง, ลูกในท้อง
- โฆษณา
คำบาลี โฆสนา
คำสันสกฤต โฆษณา
ความหมาย โห่ร้อง, ป่าวร้อง, กึกก้อง. (ไทย) เผยแพร่ข้อความแก่สาธารณชน
- จริยา
คำบาลี จริย
คำสันสกฤต จรฺย
ความหมาย ความประพฤติ
- จักร
คำบาลี จกฺก
คำสันสกฤต จกฺร
ความหมาย วงกลมมีเฟืองรอบ, ล้อ
- จักรพรรดิ (จัก-กะ-พัด)
คำบาลี จกฺกวตฺติ
คำสันสกฤต จกฺรวรฺตินฺ
ความหมาย (พระราชา) ผู้ยังจักรให้เป็นไป, พระราชาจักรพรรดิ ผู้มีรัตนะ 7, จักรพรรดิราช. (ไทย) ประมุขของจักรวรรดิ = emperor.
- จักรี
คำบาลี จกฺกี
คำสันสกฤต จกฺรินฺ
ความหมาย ผู้มีจักร หมายถึงพระนารายณ์. (ไทย) พระราชา ตามที่เชื่อกันว่าเป็นพระนารายณ์อวตารลงมา.
- จักษุ
คำบาลี จกฺขุ
คำสันสกฤต จกฺษุ
ความหมาย ตา
- จันทร์
คำบาลี จนฺท
คำสันสกฤต จนฺทฺร
ความหมาย ดวงจันทร์, ดวงเดือน; ชื่อวันที่ 2 ของสัปดาห์
- จุฬา, จุฑา
คำบาลี จูฬา
คำสันสกฤต จูฑา
ความหมาย จุกบนหัว
- เจดีย์
คำบาลี เจติย
คำสันสกฤต ไจตฺย
ความหมาย สิ่งซึ่งก่อเป็นรูปคล้ายลอมฟาง มียอดแหลม บรรจุสิ่งที่นับถือมีพระธาตุเป็นต้น, สิ่งหรือบุคคลที่เคารพนับถือ
- ฉายา
คำบาลี ฉายา
คำสันสกฤต ฉายา
ความหมาย เงา(มืด), ร่ม, เงา(สะท้อน เช่น เงาในกระจก ในน้ำ); รูปเปรียบ(กับตัวจริง, ชื่อ, ชื่อที่พระอุปัชฌาย์ตั้งให้เป็นภาษาบาลีเมื่ออุปสมบท. (ไทย) ชื่อที่ตั้งให้กันอย่างไม่เป็นทางการ ตามลักษณะที่ปรากฏ.
- ชนก
คำบาลี ชนก
คำสันสกฤต ชนก
ความหมาย พ่อ
- ชาติ
คำบาลี ชาติ
คำสันสกฤต ชาติ
ความหมาย การเกิด
- ชิวหา
คำบาลี ชิวฺหา
คำสันสกฤต ชิวฺหา
ความหมาย ลิ้น
- ญาติธรรม
คำบาลี ญาติ+ธมฺม
คำสันสกฤต ชฺญาต+ธรฺม
ความหมาย ญาติธรรม (ยา-ติ-ทำ) ธรรมของญาติ(ที่พึงปฏิบัติต่อกัน) แปลจากหลังไปหน้า. (ไทย) ญาติธรรม (ยาด-ทำ) บุคคลที่ถือเป็นญาติทางธรรม. แปลจากหน้าไปหลัง (ไม่ควรอ่านว่า ยาด-ติ-ทำ เพราะจะกลายเป็นศัพท์สมาส ยกเว้น ญาติพี่น้อง (ยาด-ติ-พี่น้อง เพราะเป็นภาษาปาก)
- ฐาน
คำบาลี ฐาน
คำสันสกฤต สฺถาน
ความหมาย ที่ตั้ง, ที่รองรับ
- ณัฏฐ์
คำบาลี ณฏฺฐ (ญาณ+ฐ)
ความหมาย ผู้ตั้งอยู่ในความรู้, นักปราชญ์
- ดนตรี
คำบาลี ตนฺติ
คำสันสกฤต ตนฺตฺรินฺ
ความหมาย แบบแผน, ระเบียบ, สาย, เส้นด้าย, แผ่ไป, สายพิณ, พุทธวจนะ, แถว, บาลี. (ไทย) ลำดับเสียงอันไพเราะ.
- ดรรชนี, ดัชนี
คำบาลี ตชฺชนี
คำสันสกฤต ตรฺชนี
ความหมาย นิ้วชี้, บัญชีคําเรียงตามลําดับอักษรที่พิมพ์ไว้ส่วนท้ายของหนังสือ (index)
- ดัสกร
คำบาลี ตกฺกร
คำสันสกฤต ตสฺกร
ความหมาย โจร, ขโมย. (ไทย) ข้าศึก, ศัตรู.
- ดารา
คำบาลี ตารา
คำสันสกฤต สฺตาร
ความหมาย ดาว
- ดาวดึงส์
คำบาลี ตาวตึส
คำสันสกฤต ตฺรยสฺตฺรึศตฺ
ความหมาย ชื่อสวรรค์ชั้นที่สอง
- ตฤณ, ติณ
คำบาลี ติณ
คำสันสกฤต ตฤณ
ความหมาย หญ้า
- ถาวร, สถาพร
คำบาลี ถาวร
คำสันสกฤต สฺถาวร
ความหมาย มั่นคง, แข็งแรง
- ทรัพย์
คำบาลี ทพฺพ
คำสันสกฤต ทฺรวฺย
ความหมาย ของมีค่า
- ทฤษฎี
คำบาลี ทิฏฺฐิ
คำสันสกฤต ทฺฤษฺฏิ
ความหมาย ความเห็น. (ไทย) หลักที่นักปราชญ์วางไว้.
- ทหาร
คำบาลี ทหร
คำสันสกฤต ทหร
ความหมาย คนหนุ่ม. (ไทย) ผู้มีหน้าที่ในเรื่องรบ
- ทัศนะ, ทรรศนะ
คำบาลี ทสฺสน
คำสันสกฤต ทรฺศน
ความหมาย ความคิดเห็น
- ทิฐิ
คำบาลี ทิฏฺฐิ
คำสันสกฤต ทฺฤษฺฏิ
ความหมาย ความเห็น. (ไทย) ความดื้อรั้นในความเห็น; ความถือดี =มานะ.
- ทิพย์
คำบาลี ทิพฺพ
คำสันสกฤต ทิพฺย
ความหมาย เป็นทิพย์
- ทิวาราตรี
คำบาลี ทิวารตฺติ
คำสันสกฤต ทิวาราตฺรมฺ
ความหมาย กลางวันและกลางคืน
- โทรศัพท์
คำบาลี ทูร+สทฺท
คำสันสกฤต ทูร+ศพฺท
ความหมาย โทรศัพท์. ทูร-tele (ไกล) + สทฺท (เสียง)
- ไทยทาน
คำบาลี เทยฺยทาน
คำสันสกฤต เทยทาน
ความหมาย ของอันพึงให้
- ธันวาคม
คำบาลี ธนฺว(ธนุ)+อาคม
คำสันสกฤต ธนุสฺ+อาคม
ความหมาย ชื่อเดือนที่ 12 ตามสุริยคติ; เดือนที่อาทิตย์มาสู่ราศีธนู
- นรินทร์
คำบาลี นร+อินฺท
คำสันสกฤต นร+อินฺทฺร
ความหมาย จอมคน, ผู้เป็นใหญ่กว่าชน (พระเจ้าแผ่นดิน)
- นิคหิต
คำบาลี นิคฺคหิต
คำสันสกฤต นิคฺฤหีต
ความหมาย เครื่องหมายวงกลม ( ํ) เขียนไว้เหนือพยัญชนะไทย
- นิตย์
คำบาลี นิจฺจ
คำสันสกฤต นิตฺย
ความหมาย นิจ, เที่ยง, เนืองๆ, ทุกเมื่อ, สม่ำเสมอ
- นิทรา
คำบาลี นิทฺทา
คำสันสกฤต นิทฺรา
ความหมาย การหลับ. (ไทย) หลับ
- นิทาน
คำบาลี นิทาน
คำสันสกฤต นิทาน
ความหมาย ที่มา (ของเรื่อง), เหตุ. (ไทย) เรื่องเล่าที่สมมุติขึ้น
- นิรวาณ
คำบาลี นิพฺพาน
คำสันสกฤต นิรฺวาณ
ความหมาย ความดับไม่มีเหลือ
- นิสิต
คำบาลี นิสฺสิต
คำสันสกฤต นิ+ศฺริต
ความหมาย ผู้อาศัย. (ไทย) ผู้เรียนในมหาวิทยาลัย.
- นุกูล
คำบาลี อนุกูล
ความหมาย ตามเกื้อหนุน. (ไทย) อนุกูล ตัด อ.
- เนตร
คำบาลี เนตฺต
คำสันสกฤต เนตฺร
ความหมาย ตา
- บัณฑิต
คำบาลี ปณฺฑิต
คำสันสกฤต ปณฺฑิต
ความหมาย ผู้รู้, ผู้ทรงความรู้, คนฉลาด
- บาป
คำบาลี ปาป
คำสันสกฤต ปาป
ความหมาย ความชั่ว, ความมัวหมอง
- บิดา
คำบาลี ปิตา
คำสันสกฤต ปีตฺฤ
ความหมาย พ่อ
- บุญ
คำบาลี ปุญฺญ
คำสันสกฤต ปุณฺย
ความหมาย ความดี, คุณความดี
- บุตร
คำบาลี ปุตฺต
คำสันสกฤต ปุตฺร
ความหมาย ลูกชาย
- บุปผา
คำบาลี ปุปฺผ
คำสันสกฤต ปุษฺป
ความหมาย ดอกไม้; ระดู.
- ปกติ, ปรกติ
คำบาลี ปกติ
คำสันสกฤต ปฺรกฺฤติ
ความหมาย ธรรมดา
- ปฏิทิน
คำบาลี ปฏิทิน
คำสันสกฤต ปฺรติทิน
ความหมาย เฉพาะวัน
- ปฐม
คำบาลี ปฐม
คำสันสกฤต ปฺรถม
ความหมาย ที่หนึ่ง
- ปรัชญา
คำบาลี ปญฺญา
คำสันสกฤต ปฺรชฺญา
ความหมาย ปัญญา. (ไทย) วิชาที่ว่าด้วยความจริง.
- ปราณี
คำบาลี ปาณี
คำสันสกฤต ปฺราณินฺ
ความหมาย ""ผู้มีลมหายใจ"", ผู้มีชีวิต, สัตว์, คน
- ปริเฉท, ปริจเฉท, ฉินท์
คำบาลี ปริจฺเฉท
คำสันสกฤต ปริจฺเฉท
ความหมาย ตัด, แบ่ง, การตัดรอบ (การกำหนด, ตอน, หมวด)
- ปริญญา
คำบาลี ปริญฺญา
คำสันสกฤต ปริชฺญา
ความหมาย รอบรู้
- ปัจจุบัน
คำบาลี ปจฺจุปฺปนฺน
คำสันสกฤต ปรตฺยุตฺปนฺน
ความหมาย ขณะนี้, ""เกิดขึ้นเฉพาะหน้า""
- ปัจฉิมนิเทศ
คำบาลี ปจฺฉิมนิทฺเทส
คำสันสกฤต ปศฺจิมนิรฺเทศ
ความหมาย การชี้แนะครั้งสุดท้าย (ก่อนจบการศึกษา เป็นต้น)
- ปัญญา
คำบาลี ปญฺญา
คำสันสกฤต ปฺรชฺญา
ความหมาย ความรอบรู้
- ปัญหา, ปริศนา
คำบาลี ปญฺห
คำสันสกฤต ปฺรศฺน
ความหมาย คำถาม
- ปัทมา, ปทุม
คำบาลี ปทุม
คำสันสกฤต ปทฺม
ความหมาย บัว
- ปิยะ, เปีย
คำบาลี ปิย
คำสันสกฤต ปฺรย
ความหมาย ที่รัก
- ปุจฉา
คำบาลี ปุจฺฉา
คำสันสกฤต ปฺฤจฺฉา
ความหมาย คำถาม
- พยัคฆ์
คำบาลี วฺยคฺฆ
คำสันสกฤต วฺยาฆฺร
ความหมาย เสือ, เสือโคร่ง
- พร
คำบาลี วร
คำสันสกฤต วร
ความหมาย คำแสดงความปรารถนาดี, สิ่งที่ขอเลือกเองตามประสงค์
- พรรษา
คำบาลี วสฺส
คำสันสกฤต วรฺษ
ความหมาย ฝน
- พัฒนา
คำบาลี วฑฺฒน
คำสันสกฤต วรฺธน
ความหมาย การทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้ก้าวหน้าไปในทางที่ดี
- พิสดาร
คำบาลี วิตฺถาร
คำสันสกฤต วิสฺตาร
ความหมาย กว้างขวาง, ละเอียด
- เพชฌฆาต
คำบาลี วชฺฌ+ฆาต
คำสันสกฤต วธฺย+ฆาต
ความหมาย ผู้ประหารชีวิตนักโทษ
- เพชร
คำบาลี วชิร
คำสันสกฤต วชฺร
ความหมาย เพชร
- แพทย์
คำบาลี เวชฺช
คำสันสกฤต ไวทฺย
ความหมาย หมอ
- ไพรี, ไพริน
คำบาลี เวรี
คำสันสกฤต ไวรินฺ
ความหมาย ผู้มีเวร, ศัตรู
- ภรรยา, ภริยา
คำบาลี ภริยา
คำสันสกฤต ภรฺยา
ความหมาย เมีย
- ภัทร
คำบาลี ภทฺท ภทฺร
คำสันสกฤต ภทฺร
ความหมาย เจริญ
- ภาพ
คำบาลี ภาว
คำสันสกฤต ภาว
ความหมาย ความมี, ความเป็น เช่น ภราดรภาพ ความเป็นพี่น้องกัน. (ไทย) รูปที่ปรากฏเห็น, รูปที่วาดขึ้น
- ภูมิ
คำบาลี ภูมิ
คำสันสกฤต ภูมิ
ความหมาย แผ่นดิน. (ไทย) + (พูม) พื้น, ชั้น, พื้นเพ, ความรู้ เช่น อวดภูมิ/อมภูมิ; สง่า, โอ่โถง, องอาจ, ผึ่งผาย เช่น วางภูมิ.
- มงคล
คำบาลี มงฺคล
คำสันสกฤต มงฺคล
ความหมาย เป็นความดีงาม
- มนุษย์
คำบาลี มนุสฺส
คำสันสกฤต มนุษฺย
ความหมาย คน
- มรณะ
คำบาลี มรณ
คำสันสกฤต มรณ
ความหมาย การตาย, ความตาย. (ไทย) มักนำไปใช้เขียนบอกวันเกิด-ตาย ในงานศพ เช่น ชาตะ-มรณะ (แปลว่า เกิดแล้ว-การตาย) ความจริง ควรใช้ว่า ชาตะ-มตะ (แปลว่า เกิดแล้ว-ตายแล้ว) เพราะเป็นศัพท์กิริยาเช่นเดียวกัน.
- มหินทร์
คำบาลี มหา+อินฺท
คำสันสกฤต มหา+อินฺทฺร
ความหมาย ผู้ยิ่งใหญ่
- มเหาฬาร, มโหฬาร
คำบาลี มหา+โอฬาร
ความหมาย ยิ่งใหญ่
- มไหศูรย์
คำบาลี มหา+อิสฺสร
คำสันสกฤต มหา+อีศฺวร
ความหมาย ความเป็นใหญ่มาก
- มัจจุ, มฤตยู
คำบาลี มจฺจุ
คำสันสกฤต มฺฤตฺยุ
ความหมาย ความตาย
- มัจฉา, มัศยา
คำบาลี มจฺฉ
คำสันสกฤต มตฺสฺย
ความหมาย ปลา
- มัชฌิม, มัธยม
คำบาลี มชฺฌิม
คำสันสกฤต มธฺยม
ความหมาย กลาง
- มารดา (มาน-ดา)
คำบาลี มาตา (มาตุ)
คำสันสกฤต มาตฺฤ
ความหมาย แม่. (ไทย) เติม ร.
- มิตร
คำบาลี มิตฺต
คำสันสกฤต มิตฺร
ความหมาย เพื่อน, มิตร
- เมตตา ไมตรี
คำบาลี เมตฺตา เมต.ติ
คำสันสกฤต ไมตฺร ไมตฺรี
ความหมาย ความเป็นเพื่อน, ความเป็นมิตร
- เมรัย
คำบาลี เมรย
คำสันสกฤต ไมเรย
ความหมาย เหล้าหมัก
- โมลี, เมาลี
คำบาลี โมลิ
คำสันสกฤต เมาลิ
ความหมาย ผม, มวยผม, ส่วนที่สูง
- โยธา
คำบาลี โยธ โยธี
คำสันสกฤต โยธ โยธินฺ
ความหมาย นักรบ, ทหาร, (ไทย) นักรบ, งานที่ใช้กําลังกายก่อสร้าง
- รโหฐาน
คำบาลี รโห+ฐาน
คำสันสกฤต รหสฺ+สฺถาน
ความหมาย ที่ลับ. (ไม่ได้แปลว่า ใหญ่โต)
- รังสี
คำบาลี รํสิ รสฺมิ
คำสันสกฤต รศฺมิ
ความหมาย แสง, แดด; เชือก. (ไทย) ลำแสง.
- รัฐ
คำบาลี รฏฺฐ
คำสันสกฤต ราษฺฏร
ความหมาย แคว้น
- รัตนะ
คำบาลี รตน
คำสันสกฤต รตฺน
ความหมาย แก้ว
- รัศมี
คำบาลี รํสิ รสฺมิ
คำสันสกฤต รศฺมิ
ความหมาย แสง, แดด; เชือก. (ไทย) ลำแสง.
- รามเกียรติ์
คำบาลี ราม+กิตฺติ
คำสันสกฤต ราม+กีรฺติ
ความหมาย ชื่อเสียงของพระราม; เรื่องที่ดัดแปลงจากวรรณคดีประเภทมหากาพย์ของอินเดีย ที่ชื่อว่า รามายณะ (แปลว่า เรื่องราวของพระราม)
- ราษฎร
คำบาลี รฏฺฐ
คำสันสกฤต ราษฺฏร
ความหมาย ผู้อยู่ในแคว้น, ชาวเมือง
- ริษยา
คำบาลี อิสฺสา
คำสันสกฤต อีรฺษฺยา
ความหมาย ความรู้สึกไม่อยากให้ผู้อื่นได้ดี
- รุกข์, พฤกษ์
คำบาลี รุกฺข
คำสันสกฤต วฺฤกฺษ
ความหมาย ต้นไม้
- ฤดู, อุตุ
คำบาลี อุตุ
คำสันสกฤต ฤตุ
ความหมาย ฤดู, ดินฟ้าอากาศ. (ไทย ปาก) +สบาย เช่น นอนหลับอุตุ.
- ฤทธิ
คำบาลี อิทฺธิ
คำสันสกฤต ฤทฺธิ
ความหมาย ฤทธิ์, อิทธิ
- ฤษี ฤๅษี
คำบาลี อิสิ
คำสันสกฤต ฤษิ
ความหมาย นักบวชผู้อยู่ในป่า
- ลัดดา
คำบาลี ลตา
คำสันสกฤต ลตา
ความหมาย ไม้เลื้อย, เถาวัลย์
- วรรณ, พรรณ
คำบาลี วณฺณ
คำสันสกฤต วรฺณ
ความหมาย สี, ผิว
- วัฒนา
คำบาลี วฑฺฒน
คำสันสกฤต วรฺธน
ความหมาย ความเจริญ
- วิจิตร
คำบาลี วิจิตฺต
คำสันสกฤต วิจิตฺร
ความหมาย งดงาม
- วิชา
คำบาลี วิชฺชา
คำสันสกฤต วิทฺยา
ความหมาย ความรู้
- วิญญาณ
คำบาลี วิญฺญาณ
คำสันสกฤต วิชฺญาน
ความหมาย ความ รับรู้ เช่น จักษุวิญญาณ คือ ความรับรู้ทางตา. (ไทย) สิ่งที่เชื่อกันว่ามีอยู่ในกายเมื่อมีชีวิต เมื่อตายจะออกจากกายล่องลอยไปหาที่เกิดใหม่ (ขัดกับหลักพระพุทธศาสนา)
- วิตถาร
คำบาลี วิตฺถาร
คำสันสกฤต วิสฺตาร (พิสดาร)
ความหมาย กว้าง, กว้างขวาง. (ไทย) แปลก, นอกทาง.
- วิทย์, วิทยา
คำบาลี วิชฺชา
คำสันสกฤต วิทฺยา
ความหมาย ความรู้
- วิทยุ
คำบาลี วิชฺชุ
คำสันสกฤต วิทฺยุตฺ
ความหมาย สายฟ้า. (ไทย บัญญัติ) เครื่องรับและส่งเสียงหรือรูปด้วยกระแสไฟฟ้า
- วุฒิ
คำบาลี วุฑฺฒิ
คำสันสกฤต วฺฤทฺธิ
ความหมาย ผู้เฒ่า, ผู้เจริญ; แก่ เป็นไปในอรรถคือ 1.เถร (คนแก่) 2.ปณฺฑิต (ผู้รู้) ความเจริญ, ความเป็นผู้ใหญ่. (ไทย) +ภูมิรู้
- ศรัทธา
คำบาลี สัทธา
คำสันสกฤต ศรัทธา
ความหมาย ความเชื่อ ความเลื่อมใส
- ศรี
คำบาลี สิริ, สิรี
คำสันสกฤต ศฺรี
ความหมาย สิริ, สิริมงคล
- ศักดานุภาพ
คำบาลี สตฺติ+อานุภาว
คำสันสกฤต ศกฺติ+อานุภาว
ความหมาย อานุภาพแห่งอำนาจ
- ศัพท์
คำบาลี สทฺท
คำสันสกฤต ศพฺท
ความหมาย เสียง
- ศาลา
คำบาลี สาลา
คำสันสกฤต ศาลา
ความหมาย โรง, เรือน, ศาลา. (ไทย) อาคารทรงไทย ปล่อยโถง ไม่กั้นฝา ใช้เป็นที่พักหรืออื่นๆ.
- ศาสตร์
คำบาลี สตฺถ
คำสันสกฤต ศาสฺตฺร
ความหมาย หนังสือ, คัมภีร์, ตำรา. (ไทย) ระบบวิชาความรู้, มักใช้ประกอบหลังคําอื่น เช่น วิทยาศาสตร์.
- ศิโรราบ
คำบาลี สิร+ราบ
คำสันสกฤต ศิรสฺ+ราบ
ความหมาย (ไทย) กราบกราน, ยอมอ่อนน้อม, ยอมแพ้และอยู่ใต้อำนาจ, ""หัวก้มราบลงไป"".
- ศีรษะ
คำบาลี สีส
คำสันสกฤต ศีรฺษ
ความหมาย หัว, สีสะ
- ศึกษา
คำบาลี สิกฺขา
คำสันสกฤต ศิกฺษา
ความหมาย การฝึกฝนอบรม, สิกขา. (ไทย) การเล่าเรียน.
- สกุณา
คำบาลี สกุณ
คำสันสกฤต ศกุน
ความหมาย นก
- สตรี
คำบาลี อิตฺถี
คำสันสกฤต สฺตรี
ความหมาย หญิง, เพศหญิง, คู่กับ บุรุษ
- สติ, สมฤดี (สม-รึ-)
คำบาลี สติ
คำสันสกฤต สฺมฺฤติ
ความหมาย ความระลึกได้. (ไทย) เติม ป เป็น สมปฤดี บ้าง.
- สมบัติ
คำบาลี สมฺปตฺติ
คำสันสกฤต สมฺปตฺติ
ความหมาย ความถึงพร้อม, เต็มที่. (ไทย) ของที่มีค่า หมายถึง ทรัพย์สิน เงินทอง ของใช้ เป็นต้น ที่มีอยู่
- สวรรค์ (สะ-หฺวัน)
คำบาลี สคฺค
คำสันสกฤต สฺวรฺค
ความหมาย โลกของเทวดา
- สวัสดี
คำบาลี โสตฺถิ (สุ+อตฺถิ)
คำสันสกฤต สฺวสฺติ (สุ+อสฺติ)
ความหมาย ""มี (สิ่ง)ดี ดีงาม"". (ไทย) คำทักทาย
- สังกัป
คำบาลี สงฺกปฺป
คำสันสกฤต สํกลฺป
ความหมาย คิด. (ไทย) วิตก.
- สัญญา
คำบาลี สญฺญา
คำสันสกฤต สํชฺญา
ความหมาย ความจำ ""รู้พร้อม"", 1 ในขันธ์ 5. (ไทย) ข้อตกลงระหว่างบุคคล 2 ฝ่ายขึ้นไป
- สันนิษฐาน
คำบาลี สนฺนิฏฺฐาน
คำสันสกฤต สํ+นิ+สฺถาน
ความหมาย คาดเดา, คาดคะเน
- สัปดาห์
คำบาลี สตฺตาห
คำสันสกฤต สปฺตาห
ความหมาย เจ็ดวัน
- สามัญ
คำบาลี สามญฺญ
คำสันสกฤต สามานฺย
ความหมาย ปกติ, ธรรมดา
- สามานย์
คำบาลี สามญฺญ
คำสันสกฤต สามานฺย
ความหมาย ปกติ, ธรรมดา. (ไทย) ชั่วช้า เลวทราม
- สาลิกา
คำบาลี สาลิกา
คำสันสกฤต ศาริกา
ความหมาย นกสาลิกา
- สิงขร
คำบาลี สิขร
คำสันสกฤต ศิขร
ความหมาย จอม, ยอด, หงอน; ยอดเขา. (ไทย) เพิ่ม ง.
- สิริลักษณ์
คำบาลี สิริ+ลกฺขณ
คำสันสกฤต ศฺรี+ลกฺษณ
ความหมาย ลักษณะสวย, คุณภาพดี
- สุคติ
คำบาลี สุคติ
คำสันสกฤต สุคติ
ความหมาย ที่ไปดี (นอกจากอบาย). (ไทย) สวรรค์
- สุนัข
คำบาลี สุนข
คำสันสกฤต ศุนก
ความหมาย หมา, ""ผู้มีเล็บงาม""
- สุภาษิต
คำบาลี สุภาสิต
คำสันสกฤต สุภาษิต
ความหมาย คำพูดดี
- สุริย
คำบาลี สุริย
คำสันสกฤต สูรฺย
ความหมาย พระอาทิตย์, สูรย์, สุรีย์, สุริยัน, สุริยน
- สูญ
คำบาลี สุญฺญ
คำสันสกฤต ศูนฺย
ความหมาย ว่าง, ว่างเปล่า (จากสิ่งใดสิ่งหนึ่ง). (ไทย) หายสิ้นไป, ทําให้หายสิ้นไป
- เสถียร
คำบาลี ถิร
คำสันสกฤต สฺถิร
ความหมาย ยั่งยืน, มั่นคง
- โสมนัส
คำบาลี โสมนสฺส
คำสันสกฤต เสามนสฺย
ความหมาย ใจดี
- หทัย, หฤทัย
คำบาลี หทย
คำสันสกฤต หฺฤทย
ความหมาย หัวใจ, ใจ. (ไทย) ตัด ห เช่น ฤทัย, ตัด หฤ เช่น พระทัย.
- หฤหรรษ์ (หะ-รึ-หัน)
คำบาลี หทย+หาส
คำสันสกฤต หฤทย+หรฺษ
ความหมาย หฤทัยหรรษ์, ความรื่นเริงยินดีแห่งหัวใจ. (ไทย) ลบ ทัย.
- หัตถ์
คำบาลี หตฺถ
คำสันสกฤต หสฺต
ความหมาย มือ
- หัสดาภรณ์
คำบาลี หตฺถาภรณ
คำสันสกฤต หสฺตาภรณ
ความหมาย เครื่องประดับของช้าง (หตฺถี+อาภรณ)
- อธิษฐาน (อะ-ทิด-ถาน)
คำบาลี อธิฏฺฐาน
คำสันสกฤต อธิษฐาน
ความหมาย ตั้ง(ใจ)มั่น(ในการกระทำให้สำเร็จ). (ไทย) ตั้งจิตปรารถนาผลอย่างใดอย่างหนึ่ง, ตั้งจิตขอร้องต่อสิ่งที่ตนถือว่าศักดิ์สิทธิ์เพื่อผลอย่างใดอย่างหนึ่ง.
- อนัตถ์, อนรรถ
คำบาลี น+อตฺถ
คำสันสกฤต อนรฺถ
ความหมาย ไม่มีประโยชน์, หาประโยชน์มิได้
- อนุชาติ
คำบาลี อนุชาติ
คำสันสกฤต อนุชาติ
ความหมาย การเกิดภายหลัง
- อมตะ
คำบาลี อมต
คำสันสกฤต อมฤต
ความหมาย ผู้ไม่ตาย
- อยุธยา
คำสันสกฤต อโยธฺยา
ความหมาย ชื่อเมืองหลวงเก่าของไทย ยืมมาจากคำว่า ""อโยธยา Ayodhya"" ซึ่งแปลว่า ""รบไม่แพ้"" ในวรรณคดีเป็นชื่อเมืองของพระรามในเรื่อง รามเกียรติ์/รามายณะ ตั้งอยู่ในรัฐอุตตรประเทศของอินเดีย (สมัยโบราณเรียกว่า เมืองสาเกต) ปัจจุบันฮินดูและมุสลิมต่างก็อ้างสิทธิ์ในเมืองนี้; ในอดีต พม่าเคยเรียก อยุธยา (Ayudhya/Ayodhya อโยเดีย) ว่า ""โยเดีย Yodia"" ซึ่งอาจเป็นเพราะต้องการให้มีความหมายว่า ""รบแพ้"" หรืออาจเป็นเพราะเสียงพูดที่กร่อนไปเองก็ได้
- อรรณพ
คำบาลี อณฺณว
คำสันสกฤต อรฺณว
ความหมาย ทะเล, ห้วงน้ำ
- อรรถ
คำบาลี อตฺถ
คำสันสกฤต อรฺถ
ความหมาย เนื้อความ
- อริยะ, อารยะ
คำบาลี อริย
คำสันสกฤต อารย
ความหมาย เจริญ
- อวกาศ
คำบาลี โอกาส อวกาส
คำสันสกฤต อวกาศ
ความหมาย บริเวณที่อยู่นอก, บรรยากาศของโลก
- อัคคี, อัคนี
คำบาลี อคฺคิ
คำสันสกฤต อคฺนิ
ความหมาย ไฟ
- อัจฉรา, อัปสร
คำบาลี อจฺฉรา
คำสันสกฤต อปฺสรสฺ
ความหมาย นางฟ้า
- อัจฉริยะ
คำบาลี อจฺฉริย
คำสันสกฤต อาศฺจรฺย
ความหมาย น่าพิศวง, น่าอัศจรรย์; มีความรู้ความสามารถเกินกว่าระดับปรกติมาก, ""(ดีจน)สมควรดีดนิ้วมือ(ให้)""
- อัชชะ
คำบาลี อชฺช
คำสันสกฤต อทฺย
ความหมาย วันนี้
- อัชฌาสัย, อัธยาศัย
คำบาลี อชฺฌาสย
คำสันสกฤต อธฺยาศย
ความหมาย นิสัยใจคอ
- อัฐิ
คำบาลี อฏฺฐิ
คำสันสกฤต อสฺถิ
ความหมาย กระดูก
- อัมพร
คำบาลี อมฺพร
คำสันสกฤต อมฺพร
ความหมาย ท้องฟ้า
- อาทิตย์
คำบาลี อาทิจฺจ
คำสันสกฤต อาทิตฺย
ความหมาย ดวงอาทิตย์; ชื่อวันที่ 1 ของสัปดาห์
- อาสา
คำบาลี อาสา
คำสันสกฤต อาศา
ความหมาย ความหวัง, ความปรารถนา. (ไทย) ทำโดยเต็มใจ, สมัครใจ, เสนอตัวทำให้.
- อิจฉา
คำบาลี อิจฺฉา
คำสันสกฤต อิจฺฉา
ความหมาย ความอยาก, ต้องการ. (ไทย) ความรู้สึกไม่อยากให้ผู้อื่นได้ดี=ริษยา
- อินทรีย์ (อิน-ซี)
คำบาลี อินฺทฺริย (อิน-ทฺริ-ยะ)
คำสันสกฤต อินฺทฺริย
ความหมาย ความ เป็นใหญ่, เรียกอายตนะภายใน แต่ละอย่าง (มี 6 อย่าง) ว่า อินทรีย์ เพราะเป็นใหญ่ในการทำหน้าที่ของตนๆ เช่น ตาเป็นใหญ่ในการดู, หู เป็นใหญ่ในการได้ยิน ฯลฯ. (ไทย) ร่างกาย(และจิตใจ); สิ่งมีชีวิต. (ส่วน อินทรี เป็นชื่อของนกชนิดหนึ่ง ออกเสียงว่า อิน-ซี เหมือนกัน แต่เขียนไม่มี ย์)
- อิสระ
คำบาลี อิสฺสร
คำสันสกฤต อีศวร
ความหมาย ผู้เป็นใหญ่. (ไทย) เป็นใหญ่ ไม่ขึ้นแก่ใคร, อิสระ
- อุทยาน
คำบาลี อุยฺยาน
คำสันสกฤต อุทฺยาน
ความหมาย สวน
- เอราวัณ
คำบาลี เอราวณ
คำสันสกฤต ไอราวณ
ความหมาย ช้างพาหนะของพระอินทร์
- โอกาส
คำบาลี โอกาส
คำสันสกฤต อวกาศ
ความหมาย โอกาส, ที่แจ้ง, ที่ว่าง
- โอรส
คำบาลี โอรส
คำสันสกฤต เอารส
ความหมาย ลูกชาย ""เกิดแต่อก""
- โอษฐ์
คำบาลี โอฏฺฐ
คำสันสกฤต โอษฺฐ
ความหมาย ปาก
- ไอยรา
คำบาลี เอราวณ
คำสันสกฤต ไอราวณ
ความหมาย ช้าง. (ไทย) เติม ย ลบ วณ. ดู เอราวัณ
- ไอศวรรย์, อิสสริย
คำบาลี อิสฺสริย
คำสันสกฤต ไอศฺวรฺย
ความหมาย ความยิ่งใหญ่
Download PDF
สำหรับเพื่อน ๆ ที่ต้องการดาวน์โหลดไฟล์เพื่อไปเปิดอ่านหรือใช้งานด้านอื่นเอง เราได้เตรียมไฟล์ PDF แจกฟรีให้ด้วย สามารถกดที่ปุ่มดาวน์โหลดได้เลย
PDF – ตัวอย่าง คำบาลีและสันสกฤตที่ไทยนำมาใช้ ที่ใช้บ่อย